Is politiek een vorm van humor?

Humor in de politiek. Velen vragen zich af of dat zich wel met elkaar verhoudt. Is dat niet zoiets als een vierkante cirkel? Ik vraag me dat ook af: minstens veertig jaar heb ik (actief) de politiek gevolgd, maar ik ben niet onder de indruk van het humoristische gehalte van vele politici in Den Haag. En hoeveel humor hebben hedendaagse bekende politici als Trump, Poetin, Xi Jin-Ping? Kan je hun ‘landje pik’ idee als humoristisch opvatten?
Te koop: land
Zo wil Trump Groenland kopen. Moet je hierom lachen? Hoe je daar ook over denkt, het past in ieder geval in een imperialistische denkwijze van de 19e eeuw van de Amerikanen. Ik noem enkele voorbeelden:
- De Franse keizer Napoleon verkocht in 1803 Louisiana aan de VS om aan geld te komen en een oorlog met de VS te voorkomen. Het gebied strekte zich uit over een groot deel van centraal Noord-Amerika en verdubbelde de omvang van de VS.
- In 1819 verkocht Spanje Florida aan de Verenigde Staten
- Na de Mexicaans-Amerikaanse Oorlog van 1846-1848 moest Mexico een verdrag tekenen, waardoor dit land grote delen van het westen van Noord-Amerika moesten verkopen aan de VS. Het ging om: Californië, Nevada, Arizona en Utah. Hiervoor kreeg Mexico een flink bedrag…
- In 1867 kochten de Amerikanen van Rusland Alaska, omdat Rusland economische problemen had.
In 1910 en 1946 deden de Amerikanen tevergeefs een nieuwe poging om Groenland te kopen… Een humoristische manier van landje-pik dus? Naar mijn smaak niet… Misschien is het wel een idee dat Trump Oekraïne van Rusland of Noord-Korea koopt…. Dat scheelt weer een oorlog en vooral levens van vele onschuldige (huur)soldaten. Een ander winstpunt is dat dan 'the Little Rocket Man will be fired".....

De aankoop van Louisiana in 1803
Premiers
En hoeveel premiers of ministers zijn er de laatste jaren in Nederland geweest, die humor als politiek wapen hadden om kiezers te trekken? Zeg het maar, ik kan me het niet herinneren. Premiers als Barend Biesheuvel, Piet de Jong, Joop den Uyl, Dries van Agt, Jan Peter Balkenende, Ruud Lubbers, Wim Kok, of Mark Rutte: het waren soms aardige mensen (met schaterende lachsalvo’s), maar ook met humor? Zou Mark Rutte als NAVO-secretaris generaal nu ook lachsalvo’s maken met de verkiezing van Trump? Als premier van Nederland deed hij dat vaak…. Misschien kan je Hans Wiegel nog als een politicus zien, die wat humor in woord en daad had...
De achterliggende vraag hierbij is, wat je onder humor verstaat. Wat de één humor vindt, vindt de ander weer geen humor, ironisch, verwerpelijk of noem maar op. Voor de term humor kan je ook weer allerlei bijvoeglijke naamwoorden voegen: ‘platte’ humor, ‘droge’ humor, ‘Britse’ humor, of ‘galgenhumor.’
Godfried Bomans (1913-1971)
Godfried Bomans: schrijver en humorist
Daarom heb ik naarstig en nauwkeurig gezocht naar een deskundige, een humorist die met woorden een vrolijke noot weet te vinden. Toen kwam ik terecht bij een beroemde schrijver, die ouderen zich nog wel zullen herinneren. Het gaat om…. Godfried Bomans, een schrijver die in het verleden onder scholieren populair was. Onlangs verscheen over hem de biografie ‘Vleugelman', geschreven door Ge Vaartjes.
Bomans schrijft met humor. Inderdaad, het is subjectief: van zijn humor moet je houden. Ik dook in zijn boeken en kwam in een kort verhaal het onderstaande van hem tegen. Het gaat over wat Bomans vindt van humor. Het is een vraaggesprek, toen hij in 1963 50 jaar werd.
Een vraag van de interviewer in het gesprek is: Wat is humor?
Bomans: “Uw vraag is dat. Ik ben geen gleuf waar u een kwartje ingooit om er de kroket van een antwoord voor terug te krijgen. Dan krijgt u alleen bitterballen.”
Mag ik de vraag dan specificeren. Is humor niet het enige element in de literatuur dan van alle tijden is?
“Nee. Ze kan alleen bestaan in een samenleving, die in staat van ontbinding verkeert. Hebt u weleens een bedorven kreeft in een kelder gezien? Het dier fosforesceert. Er komt spoedig een spookachtig verschijnsel van af. Met die glans heeft humor iets te maken. Een hechte samenleving, waar alle normen nog overeind staan, kent de humor niet. Zij kent de opgewektheid. Voor humor is zij te sterk. Eerst als het geloof in bepaalde waarden is uitgehold, ontstaat het gevoel voor betrekkelijkheid, dat humor mogelijk maakt. Het is een bloem, die bloeit op de mestvaalt van het verval. Een gezonde maatschappij ziet zichzelf niet. Zij mist het vermogen tot introspectie. Pas als ze zichzelf voor de gek gaat houden, ontstaat er humor. Ironie is echter tevens de laatste glans die een beschaving nog afgeeft.…”
Tsja, wat moet je met deze uitspraken van deze beroemde schrijver? Is humor een teken van het verval van een hechte samenleving? Eerlijk gezegd: daar heb ik wat aarzelingen bij, zeker als Bomans aangeeft dat het geloof in bepaalde waarden is uitgehold...
Lokaal
Ik zie namelijk in de lokale, Ambachtse politiek dat goedwillende bestuurders het politieke wapen van de humor juist de laatste tijd weer in woord en daad oppakken. En natuurlijk: dit alles tegen de achtergrond van de komende raadsverkiezingen in maart 2026. Politieke partijen maken dan al weer hun borst nat voor de voorbereidingen van deze verkiezingen. Denk dan aan de samenstelling van kieslijsten met nieuwe, jonge en vooral humoristische kandidaten. En: er moet weer een aansprekend verkiezingsprogramma komen dat kiezers met rode oortjes lezen!
Maar: raadvergaderingen zijn tegenwoordig ook een podium om alvast een verkapte campagne te starten. Zeker als deze vergaderingen ‘live’ worden uitgezonden of als je ze terug kan kijken.

Gemeenteraad rond 1982 met twee vrolijke SGP'ers (één met pijp) in het midden.....
Motie met humor
Daarom is het knap dat de grootste fractie (SGP-ChristenUnie) in de Ambachtse raad aan het einde van de laatste raadsvergadering in 2024 een motie over ‘humor’ indiende. De aanleiding van deze motie was blijkbaar een interview met burgemeester Patrick van der Giessen met Ambacht.net. Tijdens dat interview keek de nieuwe burgemeester met enige weemoed terug naar de vroegere tijden in de raad toen deze raad ‘waarlijk enkele echte humorvolle raadsleden’ kende. En: de burgervader zag graag in de volgende raadsperiode meer van dit slag raadsleden terugkomen. En terecht!
Maar bij de SGP-ChristenUnie leeft blijkbaar de gedachte dat in de huidige raad al veel raadsleden met humor aanwezig zijn. Daarom diende één van de fractieleden (Erik van Hartingsveldt) een mooie motie in met volgende verzoek aan het college:
1. Te onderzoeken welke concrete plannen in 2025 kunnen worden ontwikkeld om humor een prominente plaats te geven in de gemeenteraad, zoals:
o Een "Kwinkslagdetector" tijdens de raadsvergadering;
o Workshops humoristische retoriek voor raadsleden;
o De benoeming van een "Raadshumorist van het Jaar";
2. Hierbij rekening te houden met de balans tussen humor en serieuze besluitvorming;
3. In samenwerking met ervaren raadsleden en de burgemeester een "Handboek Humor in de Raad" op te stellen met tips en voorbeelden;
4. De raad hierover te informeren vóór de zomer van 2025, met ten minste één concrete humoristische activiteit gepland.
Deze fractie vond namelijk dat humor een ‘krachtig instrument is om verbinding te bevorderen’ een ‘effectief stijlmiddel’, etc.
Humor of/en vertrouwen
Ik vraag me af of deze verbinding er dan tot nu toe te weinig is en of humor dan het juiste middel is om deze verbinding te bevorderen. Een verbinding, die via ‘gereglementeerde’ humor zou moeten worden geregeld (zie het voorstel “Handboek Humor in de Raad’). Verder zou er een Raadshumorist van het Jaar moeten komen. Het feit dat deze motie is verworpen door de raad, geeft aan dat deze humoristische route niet de brug is om de verbinding tot stand te brengen.
De burgemeester kwam in zijn nieuwjaarstoespraak met een serieuzer voorstel om de verbinding met elkaar te herstellen c.q. te bevorderen, namelijk door hardop het vertrouwen in elkaar uit te spreken. Ik vraag me waarom worden dit soort mechanismen hardop genoemd en blijkbaar nodig zijn? Ze komen toch niet zo maar naar boven drijven? Wat is de achtergrond van deze voorstellen? De pijn zit blijkbaar niet in het college. Burgemeester Van der Giessen zei daar namelijk in zijn nieuwjaarsrede het volgende over: "In ons college merk ik dat we elkaar vertrouwen om te doen waar we goed in zijn en elkaar succes gunnen. Dat zorgt voor sfeer en goede resultaten."
Wrange humor
Toegegeven: op afstand heeft de grootste raadsfractie het afgelopen jaar in de raad voor een bepaald soort humor gezorgd:
- Door een kandidaat-wethouder naar voren te schuiven, waarvan al bekend was dat hij zeer waarschijnlijk geen meerderheid zou krijgen
- Door er voor te zorgen dat de fractievoorzitter, die de negatieve uitslag van de stemming over zijn kandidaat ‘ondermijning van het openbaar bestuur’ noemde, zelf wethouder werd.
- mogelijk is er een 'deal' tussen de partij en andere partijen gesloten, die tot een 'evaluatie' zal leiden. Maar: een jaar later is het nog steeds zoals het was: drinkt koffie met elkaar, doet een plas en het blijft zoals het was, want de evaluatie is er niet of ligt in de kas(t)
Waardevolle humor
Een echte vorm van humor vond ik de act tussen de twee wethouders van SGP huize tijdens de begrotingshandeling in 2012. De toenmalige portefeuillehouder Volgerlanden bleek, zo staat in het verslag van de raadsvergadering, een verwoed Donald Duck lezer te zijn. Hij zei namelijk het volgende: "Hadden wij maar net als in Duckstad zo'n geldpakhuis. Ik zou dan de zware jongens inhuren om dat geldpakhuis wat leger te maken', maar lezers van het blad Donald Duck – op de voorpagina van het nummer dat ik nu omhoog houd staat: "De geheimzinnige kist" – weten dat de acties van de zware jongens meestal op niets uitlopen.”
Nieuw jaar: kies de humorist van het jaar
Al met al ligt er voor ons als kiezers in het komende campagnejaar een belangrijke taak op onze schouders: kies in december 2025 de meest humoristische raadsfractie of raadslid van het jaar! Uw voorkeur kunt u naar ons mailen! Misschien is de indiener van de "Humor motie" een kandidaat die in uw ogen hoog scoort.... We gaan het mogelijk meemaken!

Erik van Hartingsveldt: indiener "Motie meer Humor in de Raad"