Over de raad der oudsten, de verjonging blijft uit

21 december 2021 door Willem Schneider
Over de raad der oudsten, de verjonging blijft uit
De Griekse retoricus Perikles spreekt de volksvergadering van Athene toe

De vorige keer had ik over op het stellen van verkiezingsprogramma’s. Zij druppelen nu geleidelijk naar buiten. Maar nog sneller worden de poppetjes bekend. Begrijpelijk, want voor 1 februari 2022 moeten de kieslijsten bekend zijn. 

Ledenvergadering: applausmachine? 
Als ik zo de persberichten lees, valt me het volgende op. Een publicitair hoogstandje is dat de “algemene ledenvergadering” de lijsttrekker “unaniem” koos. Met zo’n ledenvergadering wordt natuurlijk het aantal aanwezige leden bij een ledenvergadering bedoeld. 
Zo’n “unanieme” verkiezing doet me beetje denken aan het vroegere politbureau van de Sovjet-Unie: de achterban, de leden van de partij vorm(d)en een applausmachine. Ze applaudisseerden voor de achter de schermen in elkaar gezette lijst van namen en rugnummers. Het lijkt me uit democratisch oogpunt juist gezond als een aantal leden niet voor de lijsttrekker heeft gekozen, maar voor bijvoorbeeld nummer drie of vier op de kandidatenlijst. En dat mag dan ook naar buiten toe worden vermeld. Dat vind ik voor de interne partijdemocratie meer een teken van sterkte dan van zwakte.  

Bovendien mis ik bij dit soort persberichten of mededelingen hoeveel leden er aanwezig waren op zo’n ledenvergadering. In de politicologische literatuur zie ik vaak getallen van 10% of 12% van het totaal aantal leden terugkomen (zie bijvoorbeeld “Politieke partijen: overbodig of nodig?”, een rapport van de Raad voor het Openbaar Bestuur). En dat is niet veel. Natuurlijk er zijn altijd uitschieters naar boven. Daar bij komt nog dat degenen, die komen een persoonlijk belang hebben bij deze verkiezingen. Dan denk ik aan: raadsleden, bestuursleden, fractievolgers en mensen die elkaar dus kennen. En inderdaad: een (klein) aantal is buitenstaander en volgt de lokale politiek op afstand. Als dus een minderheid van de leden de kieslijst vaststelt, die weer door een “selectiecommissie” van de “ons-kent-ons” partijelite is opgesteld, dan vraag ik me steeds meer af wat de ledendemocratie van een politieke partij of de partijdemocratie nog voorstelt. Het gevaar dreigt dan de partijdemocratie verwordt tot een autocratie of een oligarchie, of oligarchische trekken krijgt. 

Standpunt belangrijker dan persoon 
Het verkiezingscircus begint dus blijkbaar bij de poppetjes en welk rugnummers ze krijgen. Eigenlijk is dat bizar, want in de politiek gaat het mijn inziens om standpunten over een bepaald onderwerp. Of: welke keuze maak je en op grond waarvan? Op grond van je keuze zou je vervolgens als Ambachtse kiezer enthousiast en met overtuiging naar het stembureau komen om te stemmen. Mijn inziens kies je niet op basis van een persoon, die veel “retorische gaven” zou bezitten en verbaal sterk is. Deze stelling wordt bijvoorbeeld ondersteund door het aantal bezoekers, dat berichten over nieuwe lijsttrekker of kandidatenlijst leest op Ambacht.net. Dat aantal is behoorlijk minder dan het aantal lezers van een bericht, waarin onderwerpen uit een nieuwe verkiezingsprogramma worden geplaatst. 

Retorica: opvoedings- of machtsmiddel? 
Anderzijds ik vrees dat door de “beeldendemocratie” (uitzendingen via livestream van raadsvergaderingen, etc.) de presentatie en overtuigingskracht die vanuit raadsleden uitgaat, bij de (onbevangen of boze) Ambachtse kijker/kiezer belangrijker wordt.

 Wellicht keren de tijden van de democratie van het oude Griekenland nog weer eens terug. Retorica (Ῥητορική) en communicatie speelde in de vijfde en de vierde eeuw voor Christus in deze Griekse democratie namelijk een belangrijke rol in de volksvergadering. Deze vergadering vormde de “directe democratie” en was een soort parlement of gemeenteraad in deze directe democratie (zonder het zwaard van Damocles dat fractiediscipline, 'coalitie'akkoorden of samenwerkingsovereenkomsten heet). Met overredingskracht kunnen spreken voor een groot publiek was destijds voorwaarde voor een politiek succes. Wanneer je goed gebekt was, kon je dus snel veel macht veroveren. Aan de vormgeving van het “gesproken woord” werd grote waarde gehecht. 

Bovendien werd de welsprekendheid opgevat als een vaardigheid, die je kon leren. Voor degenen die politiek actief waren en wilden spreken in de volksvergadering was een zekere retorische scholing onmisbaar. Daarom kreeg vanaf de vierde eeuw de retorica, onder invloed van Isocrates, (Ἰσοκράτης), de bekende Atheense redenaar (hij leefde van 436 tot 338 voor Christus), een belangrijke plaats in de Griekse opvoeding. Isocrates had destijds ook een bekende school, waarop zonen van rijke Grieken werden opgeleid. Hij richtte namelijk een school op, waarin de redekunst als grondslag zou dienen voor de vorming van leerlingen tot goede staatsburgers…  

Terug naar het “basic”, weer terug naar het heden: misschien een goede tip voor de (nieuwe) raadsleden, namelijk volg eens in deze tijd van de “beeldendemocratie” of “livestream-democratie” een cursus Retorica (met als speciaal onderdelen uitstraling, presentatie en mimiek in ons livestream tijdperk)! 

Gebrek aan doorstroming
Nieuwe raadsleden? Ja, ik maak daar mij wel zorgen om, want een goede doorstroming ontbreekt in de Ambachtse gemeenteraad. Ik zie tot nu toe maar weinig nieuwkomers, zeker bij de “gevestigde” partijen in Ambacht. Misschien heeft deze insteek te maken met een wat plastische uitdrukking, die ik bij een persbericht van de bekende combi-fractie las: we “kiezen voor ervaring en continuïteit.” En dat geldt ook bij andere partijen. Dan weet je het al: “We drinken een wijnglas, doen een plas en alles bleef zoals het was!” De wijn was inmiddels bij een aantal over de (politieke) houdbaarheidsdatum heen, maar dat maak niet uit: we blijven in onze eigen ons-kent-ons bubbel en niemand kan ons wat doen. 

Voor zover ik weet, was de VVD de eerste partij, die met de nieuwe lijsttrekker naar buiten trad. Ook hier was het motto blijkbaar “continuïteit.” De huidige VVD-fractievoorzitter Jauharina Oelfke-Ten Seldam wordt opnieuw lijsttrekker. Positief is in elk geval dat ze een vrouw is, en dat dezelfde geldt voor Gemeente Belangen! Ook deze grootste partij in de raad koos “unaniem” voor dezelfde fractievoorzitter in de persoon van Marjet Vogelaar. Bij het CDA is wethouder Steven van Die weer lijsttrekker, gevolgd door Wenny van der Hee. Nummer 3 is het huidige raadslid William Lagendijk, nieuwkomer is Eyup Karso (nummer 4). 

Bij de combi-fractie SGP-ChristenUnie is er niets veranderd, behalve dat de enige vrouw (van de ChristenUnie) niet in de nieuwe fractie terugkomt. De “feministische revolutiegolf” bij de mannenbroeders was dus van korte duur, ondanks het grote aantal voorkeurstemmen die zij in 2018 kreeg. Het kan verkeren, nietwaar? 
Reden om niet terug te keren? Wel, “ik wil mijn gezin en werk prioriteit geven”, zo las ik. Bijzonder, omdat je aan de voorkant al weet dat bij je het raadswerk vooral bij het gezin moet inleveren. 

De SGP durfde het blijkbaar zelf niet aan om een vrouw op de lijst te zetten, maar laat dat gewoontegetrouw aan de ChristenUnie over. Ik las dat de eerste vrouw van de ChristenUnie op nr. 13 van de gecombineerde lijst staat… Interessant is dat het hier om de vrouw van de voorzitter van de ChristenUnie afdeling gaat... In buurgemeente Dordrecht durft de SGP wil een bekwame vrouwelijke kandidaat hoog op de lijst te zetten. Ze wordt mogelijk ook raadslid. Waarom durft de SGP het in Dordrecht wel en de SGP in Ambacht het niet, maar laat ze dit hoffelijk aan de ChristenUnie over? 

Raad der ouderen
Zoals je misschien weet, bestond in Frankrijk enige tijd de Raad van Ouden (le Conseil des Anciens) die de Senaat van het Wetgevend Lichaam in de periode 1795 tot en met november 1799 was. Om zich kandidaat te kunnen stellen voor de Raad van Ouden moest men ten minste veertig jaar oud zijn. Een groot deel van de Ambachtse raadsleden voldoet zeker aan deze leeftijdseis.... 

1.    Landelijke partijen
Als ik kijk naar de leeftijden van onder meer de fractievoorzitters van SGP-ChristenUnie, EVA, D66 en Gemeente Belangen, zie ik alleen maar 50+ partijen. Wat me ook opvalt, is het hoge leeftijdsgemiddelde van de SGP-ChristenUnie. Dit hoge gemiddelde van deze confessionele fractie vind ik wel Bijbelse wortels hebben. Het besturen door een raad van oudsten stamt namelijk al uit het Oude Testament. We zien het in de tijd van Mozes het systeem van de oudsten al functioneren in families en in de stammen van Israël; later ook in de steden. In de tijd van de Israëlische koningen lezen we van de ‘oudsten des lands’. Deze oudsten gaven in de “poorten van de stad” raad, ze spraken recht en namen gezamenlijk belangrijke beslissingen. Men kon voor vele zaken bij hen terecht. Zij leidden en bestuurden het volk, genoten aanzien onder het volk. En: er werd naar hen met ontzag en gehoorzaamheid naar hun wijze raad geluisterd… Waar zie je dat in coronatijd nog, ook bij de achterban van de SGP en ChristenUnie? 

En als ik goed heb begrepen, wil D66-fractievoorzitter Marijke Gommans als 65plusser nog een raadsperiode door. Ze is daarmee de echte nestor van de raad, want van 1982-2002 was ze al fractievoorzitter en vanaf 2010 tot nu toe. Meer dan dertig jaar politieke ervaring in de lokale politiek! Fantastisch, maar anderzijds: de verjonging en de doorstroming stokt bij D66 dan wel. 
En: nee, de volksvergadering van de oude Griekse directe democratie en de raad van oudsten in het oude Israel kenden geen vrouwen (met zo’n lange staat van dienst) in hun midden…  Zo pluriform als in onze representatieve democratie dacht men toen nog niet. 

Het onderwerp vrouwen en ouderen brengt me bij de PvdA. Ook hier wordt de huidige fractievoorzitter Bert van der Wulp weer de lijsttrekker, met nummer twee als nieuwkomer. De nummers 5-10 hebben hun sporen in de (lokale) politiek nagelaten! Hun leeftijd beweegt zich ook zo rond de vijftig jaar of ouder. Zo staat oud-Kamerlid en oud-statenlid Rik Hindriks op nummer 8, is oud-wethouder Floor van de Velde lijstduwer (nr. 10), en staat ook een drietal oud-raadsleden op de lijst: Sharda Ramnathsing (nr. 6), Mieke Hindriks (nr. 7) en Arie van der Wel (nr. 9). 
Sharda is met nummer 6 de eerste vrouwelijke kandidaat op de kieslijst. Het feminisme is in de lokale afdeling van de socialisten blijkbaar aan het temperen of ook op de terugweg….  

2.    Lokale partijen
En de andere lokale partijen? Bij Realistisch Ambacht is het beeld voor de buitenwacht helder: Oene Doevendans is Realistisch Ambacht en andersom, hij is en blijft het boegbeeld van deze partij. Bij AUB treedt een verjonging op: Jan Struik maakt als fractievoorzitter plaats voor Harm Groenendijk. Bij EVA is mij op dit moment minder duidelijk. EVA behoort momenteel tot de 50plus en tot de raad der oudsten binnen de gemeenteraad. Of dat blijft? Dat is allemaal voor de buitenstander nog in de sluier van de onwetendheid gehuld. De meeste lijsttrekkers hebben gelukkig iets gemeenschappelijks: ze zijn niet de jongsten meer…. 40 jaar of ouder, daarmee behoren zeker tot de Ambachtse Conseil des Anciens!

Vervolg: verkiezingsprogramma’s 
De volgende keer meer over de verkiezingsprogramma’s, met name over politiek gevoelige onderwerpen als de zondagsrust (winkels open, zwembad open), het afvalsysteem, handhaving (vuurwerk), woningbouw, parkeerbeleid, het armoedebeleid (bijvoorbeeld het aanbieden van saneringskredieten om de schuldenlast bij armen te verminderen). Maar ook bijvoorbeeld handhaving van het ambtsgebed. Worden hier politieke bakens verzet, en zo ja in welke richting? En wellicht komt er nog een  nieuwe politieke partij in Ambacht met een flitsend en voor de Ambachters aantrekkelijk programma… voor jongeren. We laten ons verrassen! 

Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.