Bergen-Belsen

Het heeft wel enige tijd geduurd, maar de afgelopen weken was het er toch van gekomen. Een delegatie van onze gemeente ging voor het eerst op bezoek bij haar Duitse partnerstad, Bergen-Belsen. De Duitsers bezochten half november Hendrik-Ido-Ambacht. Bergen-Belsen is een stad met een verleden, want binnen de gemeentelijke grenzen was tijdens de Tweede wereldoorlog het beruchte (concentratie)kamp Bergen-Belsen. Hier stierf Anne Frank. Een band met zo'n stad geeft een duidelijke meerwaarde aan het verschijnsel jumelage .
Jumelage is het aangaan van een vriendschapsband met een andere buitenlandse gemeente. Als gemeente vonden we het enkele jaren gewenst om zo'n band te starten. Vooral onze burgemeester H.H. Jonker was daar de initiator van. Nadat het gemeentebestuur zich georienteerd had, bleek Bergen-Belsen een geschikte kandidaat. De plaats heeft vanuit de geschiedenis een beladen naam. Voor de toekomende generatie is het uiterst nuttig te weten en ter plaatse te zien welke mensonterende taferelen zich in de omgeving van Bergen hebben afgespeeld. We werden eind vorige week in het herinneringscentrum rondgeleid door een raadslid van Bergen. Dat gebeurde door Frau Elke von Meding, het enige lid van de Grünen in de raad. Ze deed dit op “eindrucksvolle Weise”!

De meeste indruk maakte op mij de film, die in een zaal van het herinneringscentrum Belsen werd getoond. Deze schokkende film werd door een speciale Engelse legereenheid gemaakt direct na de verovering van het kamp tussen 16 en 26 april 1945. Dan je zie pas hoe vreselijk de situatie was en hoe mensen er bij liepen. Onbeschrijfelijk vond ik dat. Wat een menselijk leed is daar geleden! En dat lees je ook in de fragmenten van de dagboeken die in het ons uitgereikte boek “Bergen-Belsen 1943-1945” zijn opgenomen. Het kamp nam een wat aparte positie in ten aanzien van andere kampen. Aanvankelijk was het tot 1943 een kamp voor krijgsgevangenen waar met name veel Russische soldaten de dood vonden door een massale sterfte aan tyfus. In dat jaar werd het een “Aufenhaltslager”, een verblijfskamp waar vele joden werden vastgehouden om uitgewisseld te worden tegen gevangengenomen of geïnterneerde Duitsers in andere landen. De grootste groep binnen het kamp vormden sinds 1944 de Nederlandse “ruiljoden”. Vervolgens werd in het najaar van 1944 het “Lager” geleidelijk veranderd in een concentratiekamp. Er waren weliswaar geen gaskamers, maar aan het einde van de oorlog ontstond er een enorm inferno: een grote overbevolking in combinatie met honger, het uitbreken van epidemieën en zeer hoog sterftecijfer.

Als ik zo buiten op het herinneringscentrum rondliep en Frau Von Meding het een en ander vertelde bij de monumenten, hoorde ik steeds grote knallen. Ik vroeg aan een SPD-raadslid wat dat was. Hij vertelde me dat schietoefeningen waren op een grote Engelse kazerne die in de buurt van het Centrum stond. Ik vond dat op z'n zachts gezegd vreemd: het oefenen van het leger in de buurt van een plaats waar zo velen door geweld waren omgekomen. De raadsleden van Bergen waren daar laconiek onder. Ja, daar moeten we mee leren leven. Bovendien waren de oefeningen in het verleden nog veel intensiever, zo was de denkwijze van onze Duitse gastheren. Ik merkte dat de Duitse raadsleden nogal genuanceerd over het Engelse garnizoen dachten. Zij lieten doorschemeren dat zij de Engelsen duidelijk nodig hebben voor hun lokale economie. Bergen heeft namelijk in de omgeving geen grondstoffenwinning, geen grote industrieen of grote natuurgebieden waar veel toeristen vertoeven in de zomer. Zijn de Engelsen dan geliefd? Nee, dat was ook weer niet het geval. De Engelsen leven namelijk betrekkelijk geïsoleerd van de lokale samenleving. Een stadsrit liet zien dat zij hun eigen wijk hebben. Ze wonen in kale flats, die zo'n dertig jaar geleden waren gebouwd. Tot 1994 waren er ook Nederlandse militairen in Bergen, met name een aantal leden van de Koninklijke Marechaussee. Over de contacten met die Nederlanders waren de Duitsers beter te spreken omdat zij veel meer in de lokale samenleving waren geworteld.

Over het dualisme in de gemeenteraad hebben we onze Duitse gastheren maar niet lastig gevallen. Natuurlijk waren we sterk geïnteresseerd in de bestuursstructuur van Bergen. Dat was soms niet even gemakkelijk te doorgronden: zo is er behalve een Bürgermeister ook een aantal Ortsbürgermeister (zo'n 13). Bergen is historisch gezien duidelijk een CDU-bolwerk (19 leden). De SPD is een minderheid met zeven leden. De FDP heeft er twee, de Grünen één.

Daarnaast is er een niet-landelijke fractie met de drie zetels, de WGB. Wellicht enigszins te vergelijken met Gemeentebelangen. Ik vroeg een raadslid van de SPD hoe zij in een raad met zo'n groot CDU-meerderheid nog invloed kon uitoefenen op het beleid. Het antwoord was dat de persoonlijke verhoudingen goed zijn.men moet niet alleen naar de partijverhoudingen kijken. “Als je met een goed idee komt, dat steunt heeft van de bevolking, kan je toch veel bereiken”.

De beide gemeentebesturen hebben het startsein door middel van de ondertekening van oorkondes gegeven voor de jumelage. Het woord is nu verder aan de verenigingen in de beide dorpen. Dan kunnen de buitenlandse betrekkingen tussen een Nederlandse en een (bijzondere) Duitse gemeente meer inhoud krijgen! Tussen haakjes: ook Bergen kent zo zijn overlast. Het blijkt ook een gewoon dorp te zijn met haar dagelijkse problemen. Zo kent ook Bergen het fenomeen houseparty's. De leden van de Ambachtse delegatie konden daar 's nachts (on)gewild kennis van nemen en de slaap de volgende morgen in de bus inhalen…

Uw mening over dit onderwerp? Laat me het weten.

Willem Schneider, raadslid