Vakantietijd

Het “antivakantie”kabinet. Zo betitelt de VVD de huidige regering. De reden is dat per 1 juli een vliegtaks is ingevoerd. Maar volgens deze partij heeft het niets met milieuontlasting te maken. “Het Graai-kabinet Balkenende IV laat u voordat uw vakantie goed en wel is begonnen eerst een vliegtaks betalen. Deze vliegtaks zit de VVD als een graat in de keel. Daarom heeft de VVD een actie gestart: “Ontwijk de vliegtaks, Vlieg Voordelig vanaf Düsseldorf”.

Nu ben ik geen VVD-er, en zou ik niet alle terminologie uit de VVD-webite niet zo maar overrnemen. Maar de term “antivakantie” heeft mij bezig gehouden. Waarom? Voor veel mensen is vakantie een ritueel dat jaarlijks - soms enkele keren per jaar  -  terugkomt. Dat zal voor vele Ambachters gelden. Echter: in het “Wassenaar van de Drechtsteden” vertoeven ook mensen die niet met vakantie kunnen, laat staan met een vliegvakantie. Hier aan kunnen financiële of gezondheidsredenen ten grondslag leggen. Daarom sta ik in deze column stil bij de groep (kwetsbare) thuisblijvers.

Meer bezuingingen: minder tijd voor een praatje  
De groep betreft de ouderen die verzorging krijgen of in het verpleeghuis zitten. En als ik het plaatselijke contactblad van de PCOB lees, dat mij trouw steeds gratis wordt bezorgd (hulde daarvoor!), wordt deze doelgroep elk jaar weer groter in H.I. Ambacht. Uit het PCOB-blad begrijp ik dat het CDA in het plaatselijke bestuur goed vertegenwoordigd is. Daar is natuurlijk niets mis mee. Toch kan ik me voorstellen dat deze CDA-ers zich zorgen maken over het huidige beleid van hun partijgenoot en minister van VWS. Samen met Jet Bussemaker vormt Ab Klink –mijn vroegere klas- en aimabele studiegenoot- een tandem die het ministerie van VWS besturen.

Ze komen in het kader van de afslanking van de AWBZ nieuwe bezuinigingen. Maar de thuiszorg ontkomt ook niet aan aanscherpingen en daar is het grondvlak niet blij mee. Voor bepaalde handelingen wordt een kortere tijd ingevoerd. Om maar wat te noemen:

- Voor het aantrekken van steunkousen gaat de norm van 8 in plaats van 10 minuten
- Voor de verzorging van wonden wordt de norm ook verminderd.
- De apotheken krijgen een actievere rol met betrekking tot de verdeling van de medicijnen
- Om bij de verzorging verder te bezuinigen krijgen de huisartsen een belangrijkere rol bij het prikken van bloedsuikers, het geven van vitamine B injecties en het nakijken van urine. Deze taken gaan de huisartsen overnemen van de verzorgingen.

Met deze taakverschuiving zullen de (Ambachtse) huisartsen niet blij zijn en ik kan me voorstellen dat hiertegen de nodige protesten zullen komen.

Eigen bijdrage: bureaucratie ten top  
Een andere kwestie waar ouderen tegen aanlopen is de bureaucratie. Er zijn allerlei administratieve handelingen, die moeten worden uitgevoerd. Ik denk bijv. aan de eigen bijdrageregeling. De WMO kent een eigen bijdrage (Zorg zonder Verblijf), de AWBZ kent een eigen bijdrage (Zorg met Verblijf), waarbij ook nog een gewenningsbijdrage kwam. Ouderen zien dan door de bomen het bos niet, zeker niet als je maandelijks 2x dezelfde brieven krijgt toegestuurd van het Centraal Administratiekantoor Bijzondere Zorgkosten en waarvan maandelijks de eigen bijdrage weer wordt bijgesteld. Vraag je telefonisch om een toelichting, dan is het antwoord: u wordt binnen 7 werkdagen teruggebeld. En was dat dan ook maar zo. Ik begrijp daarom zo goed dat ouderen zo moedeloos van dit soort bureaucratie worden.

Reanimatiebeleid in verzorgings- en verpleeghuizen  

Bij de verzorgings- en verpleeghuizen kwam ik de laatste weken door omstandigheden een andere kwestie tegen, die mij hoogst verbaasde. Dat betreft het reanimatiebeleid. Als ik zo het beleid van deze huizen in de regio bezie, valt me op dat deze huizen intern een terughoudend beleid hanteren. Met andere woorden: het beleid is gericht op een “nee, tenzij”. Er wordt niet gereanimeerd tenzij nadrukkelijk de wens is aangegeven door de betrokkenen en diens familie dat wel gereanimeerd dient te worden.

 Vanuit de artsenwereld wordt aangegeven dat “uitgebreid wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van reanimatie is gedaan. Daaruit blijkt dat het positieve effect van reanimatie gering is, zelfs bij gezonde volwassenen. Bij de fragiele ouderen die de verpleeghuizen bevolken, neemt dit positieve effect verder af. Onderzoek onder deze patiëntgroep wees uit dat reanimatie doorgaans een medisch zinloze handeling is. Slechts in uitzonderlijke gevallen wordt het leven van de betreffende oudere gered. Dit gaat vrijwel altijd gepaard met het verlies van belangrijke lichamelijke en geestelijke vermogens, waardoor de “kwaliteit van leven” substantieel afneemt,” aldus de redenering van deze artsen. In 2004 is deze visie door de toenmalige staatssecretaris van WVS nog eens onderschreven op Kamervragen van de CDA-er Henk Jan Ormel.

Elke EHBO-er en verpleegkundige zal van dit beleid mogelijk schrikken, want in ziekenhuizen en bij de EHBO is het beleid juist gericht om mensenlevens te redden, ongeacht de leeftijd en de fysieke omstandigheden van de patiënt. De vraag is waarom verpleeg- en verzorgingshuizen een beleid voeren dat zo haaks staat op dat van de ziekenhuizen in de regio.

 De CDA-er Ormel heeft later gemotiveerd waarom hij deze vragen heeft gesteld. Ik ben het eens met zijn opvatting. Zo hij is niet overtuigd van de noodzaak om het afzien van een poging tot levensreddend handelen in een protocol te reglementeren en dit vervolgens als standaardprocedure kenbaar te maken. Ormel vindt dat we niet toemoeten naar een situatie waarin de verpleeghuisdirectie bepaalt, dat in het algemeen bepaalde medische handelingen niet zinvol zijn en daarom niet uitgevoerd worden, tenzij men er uitdrukkelijk om verzoekt.

Is het medisch zinvol om een dementerende oudere met antibiotica te behandelen bij een longontsteking? Ik kan mij voorstellen dat in overleg met de familie besloten wordt om dat niet of juist wel te doen. Maar is er een antibioticabeleid? Is er een vocht- en voedingbeleid?

Het belang van de patiënt dient altijd doorslaggevend te zijn. Dat belang kan het nodig maken van een gebruikelijke handelwijze af te wijken. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het positieve effect van reanimatie gering is, zelfs bij gezonde volwassenen. Toch rusten we zelfs de wegenwacht uit met defibrillatoren. Op het moment zelf behoort de medemens toch reflexmatig te proberen om een leven te redden, zeker als men een reanimatiecursus heeft gevolgd. Bovendien is het vraag of de patienten in verpleegafdelingen en verzorgingsafdelingen op dezelfde lijn geplaatst moeten worden.

Daarbij komt nog dat verzorgingshuizen in de regio niet alleen een intra- maar ook een extramurale “poot” hebben. Dat wil zeggen: er zijn verzorgingshuizen die een totale keten aan verzorging hebben: van tafeltje-dekje-  tot en met opname in de verpleegafdeling. Dat betekent dat verzorgenden onder verantwoordelijkheid van het verzorgingshuis ook de wijk in gaan en cliënten thuis verzorgen. Wordt in deze situatie dan ook het “nee-tenzij” beleid toegepast? En zijn de verzorgenden opgeleid te reanimeren? Voeren de verzorgingshuizen in deze een ander beeld dan thuiszorgorganisaties als Stichting Opmaat?

Als ik zo het grondvlak beluister, hoor ik wel wat onvrede over dit “nee-tenzij” beleid. De Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst ( WGBO) regelt onder meer de toestemming van de patiënt. Bij Reglementering of Protocollering (of hoe je het ook noemt) wordt het toestemmingsvereiste omgedraaid. De patiënt behoort in overleg toestemming te geven om niet te reanimeren en niet te eisen dat hij wel gereanimeerd wordt. Daarom is zorgvuldige communicatie met verpleeghuisbewoners en hun naasten over reanimatie cruciaal. Deze communicatie moet een voortdurend proces zijn; men kan immers van gedachten veranderen.

Ik weet niet of de CDA-ers in Ambacht (en daarom heen) de aangekondigde bezuinigingen een “graat in de keel” vinden. Verzorging en geneeskunde is per definitie gericht op de individuele mens. Daarbij hoort ook het tijd nemen om als verzorgende en verpleegkundige met de oudere patiënten/cliënten te kunnen praten. De ervaring van de zorgbieders is namelijk dat de eenzaam onder de ouderen groot is. Minder bezuinigen in de zorg, minder reglementering zijn mijn inziens sociaal-ethisch gezien betere onderwerpen dan speeltjes als de vliegtaks. Ik wens u een goede vakantie en bij leven en welzijn tot de volgende column in september! Dan gaat het vast weer over de gemeentepolitiek. In die tussentijd ga ik nog vakantieinkopen doen en wat winkelen in Ambacht.