Een (be)groot democratisch feest

De Algemene Beschouwingen (AB) zijn het jaarlijks hoogtepunt van de locale democratie. Zelfs een democratisch feestje! Zo typeerde de machtigste en meest deskundige financiële man in ons dorp dit jaarlijks terugkerend ritueel. Ja, een feestje waren de AB eind oktober inderdaad. Zeker voor hem en voor zijn collega-wethouders. Complimenten te over (terecht overigens), cadeaus uitdelen en nog letterlijk een handdruk aan het einde van dit ritueel door de raadsleden aan de wethouder van Financiën en zijn compagnons...  Zoals elk jaar bestond de(n) haag rond de raad uit bestuursleden van de politieke partijen en de burgerraadsleden en natuurlijk de ambtenaren. Ook enkele verdwaalde journalisten, oud-wethouders en familieleden waren onderdeel van den haag.  En wat wil je nog meer als je als portefeuillehouder Financien (fysiek) een pluim krijgt van oppositiepartij Gemeentebelangen? Top! Je dag kan dan niet stuk! En wellicht krijgt de wethouder volgende keer een nieuwe Schoof van Gemeentebelangen... Dan is deze partij toch weer opgeschoven.... 

Geen veranderingen

Eerlijk gezegd, ik maak al veel vergaderingen van de Algemene Beschouwingen mee en er is weinig veranderd. Of er een gast of meerdere gasten van de raad aanwezig waren, weet  ik niet. Maar als u nieuwsgierigheid nu gewekt wordt: u kunt tegenwoordig "uitzending gemist" van de raad kijken, nee sorry (alleen) beluisteren. Het is wel even zoeken naar uw favoriete spreker, maar de aanhouder wint zeg ik als ervaringsdeskundige...

Er is vele jaren weinig veranderd, want ook de wijzigingsvoorstellen vanuit de raad (amendementen) of moties zijn minimaal. De VVD had tijdens de laatste AB van eind oktober wel het monopolie: ze diende voor de "Buhne" (pers e.a. dus) een motie in, die alleen de VVD zelf steunde.... Knap hoor: één motie, gesteund door één partij! De VVD had nog een primeur, namelijk die van de spookmotie. Ze dacht namelijk serieus dat het CDA een motie zou indienen over "het weer aanzetten van de fonteinen in onze sloten en vijvers". Dat zou "iets fantastisch doen ten aanzien van met het aanzien van de de gemeente en daarmee zou we onze inwoners een dienst bewijzen". Een motie die de VVD zou steunen, aldus de fractievoorzitter. Maar deze motie kwam er dus niet, ook niet van de kant van de VVD. 

St. Nikolaas: cadeaus

U weet het wel: St. Nikolaas is in aantocht (met een zilveren vloot). En St. Nikolaas is een feest! Het college had hier een goede antenne voor, want enkele dagen voor de AB verraste het gemeentebestuur (en het CAI-fonds) de raadsleden met een zak "cadeaus". Dit door een paar miljoen euro voor de bouw van het fel begeerde nieuwe zwembad te geven, geld uit te trekken voor een speelveld waar nu het jeugdspeelpark nog is (Kruiswiel), voor een bezoekerscentrum op de Sophiapolder en voor een hardloopbaan in de Volgerlanden. Ook het Historisch Genootschap krijgt een (historisch?) bedrag van € 250.000. Fantastisch toch? Daar kan niemand tegen op zijn. Misschien dacht de VVD ook aan dit St. Nikolaas feestje toen ze de raad verraste door in hun motie de schuldenlast van de gemeente met minstens 2 miljoen euro te vergroten! En het CDA probeerde de raad warm te maken voor het sponsoren van de hockeyclub Derby, die speelt in Zwijndrecht. Argument hiervoor: 45% van de leden zou uit ons dorp komen, waarschijnlijk is dat percentage uit Zwijndrecht kleiner.... Ik vraag me af: hoe democratisch worden de cadeaus tijdens dit feestje verdeeld? Welke rol heeft de kiezer in deze verdeling? Prachtige wensenlijsten ontstaan er, en dat deed me denken aan de wijze woorden van de PvdA-woordvoerder tijdens de AB. Als het college een goed besluit genomen heeft en er is een raadsbrede ondersteuning dan hebben de fracties de neiging om dit naar zich toe te trekken in de zin van goed dat we in de coalitie zitten dan luistert het college naar ons. Of: "Fijn dat het college naar ons luistert". Dan kan je je kiezers laten zien wat je bereikt hebt "ongeacht wat je daar zelf aan hebt aangedragen of met de steun van andere partijen", aldus de PvdA. 

Zwarte Piet

Maar tijdens de AB was er ook een dissonant te horen, misschien was deze dissident wel de Zwarte Piet van de raad.  Deze volksvertegenwoordiger verdient die naam niet. Maar er was wel raadsbreed fundamentele kritiek op zijn standpunt inzake de opvang van de vluchtelingen in ons dorp. Met argumenten als: het kost ons geld en ze maken meer dan gemiddeld gebruik van onze (medische) voorzieningen onderbouwde deze fractie haar adagium: vluchtelingen a.u.b. weg er mee!  Een nogal goedkope "oplossing". Zeker als je leest dat vluchtelingen als een politiek wapen (zullen) worden gebruikt: "The political arm of the Libya Dawn faction which controls Tripoli has threatened to ship hundreds of thousands of migrants to Europe unless Europe recognizes it as Libya’s legitimate government." Een weinig aantrekkelijk perspectief dus... ook niet voor de PVV. Gelukkig kwamen de ander fracties met principiele tegengeluiden. Het CDA citeerde hierbij zelfs teksten uit de Bergrede! 

Tegen stemmen

Ja, AB zijn een democratisch feestje. Dit zijn gedenkwaardige woorden van onze financiële deskundige in het college. Ik kan me ook niet herinneren dat de begroting door de meerderheid van de raad is verworpen. Een enkele keer stemde in het verleden een onnadenkende, en oppositionele, fractie (PvdA) tegen de begroting. Een variant in de Ambachtse raad is wel dat de fracties een "aantekening" willen maken dat ze tegen bepaalde onderdelen van de begroting zijn, maar bij hun afweging toch met de begroting instemmen. 

Toezichtkamer

Een democratisch feestje. Ja, een begroting wordt voor één jaar vastgesteld. In die begroting heeft de raad steeds meer minder echte ruimte om een besluit te nemen of terug te draaien. Zo wordt 35-40%  van de uitgaven in het verband van de Drechtsteden vastgesteld. Dan rijst de vraag: hoe zo democratisch?  De controle door de raad op deze uitgaven is immers veel minder transparant. Wellicht is een Regionale Toezichtkamer voor de Drechtstedelijke uitgaven een instrument om de Drechtraad en de gemeenteraden meer inzicht te geven in de bestemming en de effectiviteit van de gelden die  op sociaal gebied worden uitgegeven. 

Minder bekend is dat de raad (niet toevallig) ook spreekt over een meerjarenbegroting (2017-2019). Deze wordt "ter kennisgenomen aangenomen", maar ik denk niet dit zo maar een vrijblijvende kennisname is. De term "aangenomen' (=  instemming?) wordt immers gebezigd in het raadsbesluit.... En waarom wordt iets dat ter kennisname is, in een besluit vastgesteld, waarin tegelijkertijd ook de begroting voor het komende jaar wordt vastgesteld?

Een begroting van 10 jaar

Een democratisch feestje was de begrotingsbehandeling ook in gedenkwaardige tijden uit het verleden. Dan denk ik aan het beginjaren van het Koninkrijk der Nederlanden. De begroting werd op basis van de Grondwet 1814 eenmalig  (voor ‘eeuwig’!) - vastgesteld. Alleen wijzigingen zouden parlementair aan de orde komen. Dit veranderde al snel:  in 1815 werd niet zo maar een begroting ingediend. Nee, als het parlement een begroting had aanvaard, gold deze voor 10 jaar! Er was ook een jaarlijkse begroting, maar dan ging het om "bijzondere uitgaven" (voor oorlogsvoering...). Je zou zeggen, dat een minister van Financiën en/of een wethouder van Financiën van deze mogelijkheid zou dromen!  Geen gezeur van het parlement en financiële stabiliteit in deze jonge democratie, zou je zeggen.  Maar nee, want in mei 1829 werd de tienjarige begroting vanwege politieke redenen door een solide meerderheid weggestemd.  Tien jaar later, in 1839, gebeurde hetzelfde voor de 10-jarige begroting 1830-1840. De achtergronden van dit besluit wil ik u besparen...

In 1840 werd vastgelegd dat de begroting één keer in de twee jaar moest worden voorgelegd. Daarnaast werd in dat jaar de departementale begroting ingevoerd. De begroting moest worden opgesplitst per ministerie. Hierdoor kon het parlement de begroting gedeeltelijk, namelijk per departement, afkeuren. Bovendien zorgde het recht van amendement ervoor dat de Tweede Kamer de mogelijkheid kreeg begrotingsvoorstellen te wijzigen.

Een democratisch feestje?

Tja, een democratisch feestje... Maar aan het begin van de democratie in Nederland dat gold zeker niet op lokaal niveau. Men leze bijvoorbeeld het onderstaande artikel (75) uit de grondwet van 1801:

 "Het gemeentebestuur legt geen Plaatselijke Belastingen op dan met overleg van de Gecommitteerden uit de Gemeenten, gekozen volgens een Reglement, goed te keuren door het Departementaal Bestuur, aan het welke alle de Plaatselijke Belastingen ter goed of afkeuring zullen moeten gezonden worden. Ten aanzien deezer Belastingen moet worden in acht genomen, dat noch de doorvoer, noch de uit- of de invoer, naar of van andere Steden of Plaatsen, worde belast, noch ook de voortbrengzelen van den grond of nijverheid van andere Steden of Plaatsen bezwaard boven die Plaats zelve, waar de belasting gelegd wordt."