Ambacht is vol van verwachting van de politieke bevalling

03 juni 2022 • 16:58 door Willem Schneider

Het blijft een moe(i)lijke bevalling! Ja, soms vraag ik wel eens af: waar blijft de witte rook uit de ramen van het gemeentehuis? Dan weten we tenminste dat Ambacht weer een nieuwe college krijgt. Maar de vier politieke partijen (CDA, Gemeente Belangen, SGP-ChristenUnie en VVD) zijn met elkaar al een paar weken in conclaaf: thee drinken, met borden en deuren smijten, etc. Een (politiek) kraambed moet niet te lang duren, anders moeten wat meer rigoureuzere maatregelen worden genomen.... Denk aan het uitstappen uit de besprekingen of het kiezen voor een raadsprogramma in plaats van een coalitieprogramma. 

Huidige formatie duurt lang
Hoe het ook zij, duidelijk is in elk geval wel dat de coalitie-onderhandelingen voor Ambachtse begrippen, en ook voor de Drechtsteden lang duren. Hoe lang? Daarvoor heb ik eens gekeken hoe lang de vorige onderhandelingen duurden. Voor de geïnteresseerden het volgende overzicht. Dit laat zien dat de huidige tijdsduur in elk geval de vorige formaties (ruim) overtreft.

Tabel overzicht aantal dagen coalitievorming 2010-2022

Kleur van informateur
De lange duur van de huidige formatie zal te maken hebben met de nieuwe aanpak: er werd namelijk door de grootste fractie, bestaande uit twee partijen (SGP-ChristenUnie), een informateur ingehuurd als een soort “toezegging” aan andere partijen, die dat graag wilden en wellicht ingewonnen konden worden voor deelname aan de coalitie. Voorwaarde was natuurlijk wel dat deze informateur dezelfde kleur als de SGP moest hebben. Maar ik denk dat dit een verkeerde inschatting was: het was voor de niet-SGP kiezers in Ambacht (de meerderheid dus) beter verkoopbaar geweest als een informateur was benoemd, die juist niet uit de SGP kwam of misschien nog beter van iemand die geen binding met de politiek of met een politieke partij, die in niet de raad zit. Dat zou veel objectiever zijn geweest. Nu is het, zoals een oud-politicus tegen me zei: “Iets van beide wat: én ‘transparantie’ voor de bühne én ‘achterkamertjespolitiek’, een soort Rutte-methodiek.” Waarvan acte!

Eerst de poppetjes 
Wat me ook opvalt, is dat men heel snel was met het aanwijzen van de nieuwe kandidaat-wethouders: de poppetjes zijn blijkbaar belangrijker dan het beleid! En bij die poppetjes zit geen vernieuwing (zeker geen wethouder van buitenaf, en dat zou heel verfrissend zijn!). Misschien gebeurt dat in deze raadsperiode nog als de formateur van SGP-huize tussentijds zijn overstap maakt naar de Tweede Kamer….  

“Demissionair” college 
De gemeenteraad en het college besturen, zoals de Gemeentewet aangeeft. Probleem is natuurlijk wel dat hoe langer de formatie duurt, hoe langer raad en zeker het college beperkt zijn in hun sturen op beleid. Er is namelijk wel een nieuwe raad, maar geen nieuw college. De wethouders zijn dan “demissionair,” de burgemeester echter niet.

Het is ook belangrijk te weten dat de demissionaire status van een kabinet niet goed te vergelijken is met een oud of zittend college/wethouders. Dit college is in afwachting van de door de nieuwe raad te kiezen nieuwe wethouders. In dit geval wordt geen ontslag ingediend, maar is het vooral wachten totdat de opvolgers in functie zijn.

In deze tussenfase zijn de Ambachtse wethouders zowel raadslid én wethouders. Ik vind dat een vreemde situatie in het dualisme en deze situatie moet dus niet te lang duren. Het oude college blijft in functie totdat de raad ten minste de helft van het nieuwe college heeft benoemd en die benoemingen zijn aanvaard (artikel 42 Gemeentewet). Op grond van het eerste lid van artikel 42 treden na de verkiezingen de (zittende) wethouders af op het moment dat ten minste de helft van het in artikel 36 (Gemeentewet) bepaalde aantal (nieuwe) wethouders is benoemd en die benoemingen zijn aangenomen.

Besluiten van “demissionair” college
De nieuwe raad geeft dan volgens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) de kaders aan waarbinnen ook het oude nog zittende college moet opereren. “Het is politiek niet handig als het nog zittende demissionaire college politiek verstrekkende besluiten zou nemen. De nieuwe raad zou verder kunnen besluiten dat bepaalde onderwerpen 'stil gelegd' moeten worden tot er een nieuw college in functie is. Vervolgens is het vooral van belang dat de nieuwe raad zich inspant om snel een nieuw college te vormen.”

Demissionair college en raad besluiten in besloten vergadering
Staatsrechtelijk is daarom het interessant dat in de raadsvergadering van mei Realistisch Ambacht een motie indiende, die het college “opdroeg geen ingrijpende voorstellen in te dienen ter behandeling van de gemeenteraad”. Dat is blijkbaar toch gebeurd: opvallend is dat over “een ingrijpend” voorstel zelfs in een besloten vergadering werd gesproken en dat het zelfs werd vastgesteld.

Vervolgens heeft het college dit besluit, genomen tijdens een besloten vergadering, in de publiciteit gebracht in De Brug van 18 mei jl. Er staat namelijk in De Brug: “Burgemeester en wethouders van Hendrik-Ido-Ambacht maken bekend dat tijdens de vergadering van 9 mei 2022 het voorbereidingsbesluit “Flitssupermarkten” is vastgesteld.” Opkomende vragen daarbij zijn: waarom moet dit tijdens een besloten vergadering worden behandeld? Waarom wordt dit niet gemeld?

 De lezers van de Brug krijgen bij het lezen van het bericht over het “Voorbereidingsbesluit Flitsbezorgssupermarkten” (let op: twee verschillende termen voor hetzelfde besluit) de indruk dat dit besluit tijdens de openbare vergadering van 9 mei is vastgesteld. Maar op de agenda van deze openbare vergadering, kwam ik het onderwerp niet tegen. Met andere woorden: het onderwerp kwam dus aan de orde tijdens de besloten vergadering. Het kiezen voor deze route, zal ongetwijfeld politiek zijn afgewogen, maar meldt dat dan als college aan de Ambachtse lezers. Over een nieuwe, transparante bestuurscultuur gesproken. Dit lijkt nu geen goed voorbeeld ervan. 

“Ingrijpend voorstel”
Een politieke afweging zit ook in de term “ingrijpend voorstel”. Volgens Realistisch Ambacht en D66 was dat het geval bij het onderwerp “Flitssupermarkten” of  “Flitsbezorgssupermarkten” of hoe je ook noemt.

De vraag is ook hoe dat dan gaat met de behandeling van de Kadernota, want dat lijkt me wel een ingrijpend voorstel voor de gemeente. En misschien komt (de behandeling van) deze nota er niet. Het wordt dan immers hard werken om het coalitieprogramma én het collegeprogramma oor de laatste raadsvergadering voor de vakantie (4 juli) te behandelen.

Het is goed dat in het Reglement van Orde wordt vastgesteld hoe de procedure tijdens de “demissionaire” periode gaat verlopen, met name over welke onderwerpen de raad beslist en dat er geen nieuw beleid wordt geformuleerd.

Controversiële onderwerpen
In de periode dat ik in de Tweede Kamer werkte, en nu is dat geloof ik nog het geval, werd tijdens een “procedurevergadering” van de Kamercommissies een lijst van  “controversiële” onderwerpen besproken en vastgesteld. Een meerderheid van de commissieleden geeft dan aan welke onderwerpen niet worden behandeld, omdat ze politiek beladen waren of omdat het nieuw beleid was. De meerderheid hield dan overigens terdege rekening met de wensen van de minderheid. De motie van Realistisch Ambacht en D66, gesteund door de VVD, geeft aan dat ook eens nagedacht moet worden het opstellen van zo’n lijst en zo’n procedure.

Inhoudelijk: zondagsrust politiek punt 
Inhoudelijk gezien zal het punt van de “zondagsrust” een moeilijk thema zijn. Voor de SGP-ChristenUnie is dat een onopgeefbaar punt, voor de VVD was dat punt een sterk politiek thema tijdens de verkiezingscampagne. Het CDA en Gemeente Belangen zweven tussen beide polen (SGP-ChristenUnie en VVD) in.

Zondagsrust: dynamische invulling 
Als het gaat om de opening van het binnenbad en de mogelijkheid van het openen van winkels op zondag is er, afgaande op de verkiezingsbeloften, getalsmatig een meerderheid in de raad voor deze voorstellen. Het zal duidelijk zijn dat de SGP-ChristenUnie opnieuw graag aan de macht blijft en ook nadat ze al vele jaren geleden, toen ze aan de macht waren, moesten instemmen met de opening van het buitenbad. Toen was in hun ogen de zondagsrust al geschonden, maar deze fractie heeft sinds de opening van dit buitenbad geen actieve en publieke pogingen gedaan om dit buitenbad weer dicht te krijgen. 

Dus: hoe onopgeefbaar is in dit licht voor de SGP-ChristenUnie het punt om het binnenbad dicht te houden? En wat zouden de eenvoudige (met geen hbo- of universitaire opleiding) maar wel zeer principiële SGP-raadsleden Van der Ven (raadslid rond 1920) of Van de Breevaart (raadslid rond 1940) van de opening van het buitenbad (met de SGP als collegepartij) hebben gevonden? 

Symboolpolitiek
Ik wil maar zeggen dat het voor de SGP tijdloze principe “zondagsrust” in de tijd toch dynamisch wordt ingevuld: bij behandeling van Verordening van de Winkelsluitingswet in 1931 was de SGP-er L. van der Ven tegen de verkoop op zondag tussen 7 en 9 uur van melk door de winkels, het was tot de jaren 70 verplicht om naar de kerk te lopen, nu gaat men en marche met een mooie auto naar de kerk met de nodige parkeerproblemen en SGP-wethouders en -raadsleden wonen op de dodenherdenking bij als deze op zondag is. En van de kerkelijke achterban van ChristenUnie en CDA weet ik dat jeugdleden regelmatig zondag zwemmen of door verenigingsbesturen worden opgeroepen om dit te doen. In hoeverre passen deze constateringen dan in het universele, tijdloze en principiële uitgangspunt van handhaving van de zondagsrust? Of is een dynamische invulling toch niet zo slecht? 

Anderzijds: een passief tégen, toch blijven en het pluche steeds boven het principe verheffen, betekent wel dat het principe van de zondagsrust geleidelijk verwatert tot een symboolpolitiek. Verwerping van de vaccinatiedwang door de overheid én de handhaving van de zondagsrust waren volgens mij de twee belangrijkste motieven om de SGP in Ambacht op te richten. Dat was in 1925 (bijna al weer 100 jaar geleden). Maar beide motieven zijn in deze honderd jaar geërodeerd tot symboliek: ik heb de lokale SGP zich niet fel horen verzetten tegen de COVID-vaccinatie in Ambacht en ik ben zeer benieuwd hoe fel het verzet van de SGP is tegen opstelling van het binnenbad op zondag. 

Waartoe op deze aarde? 
Soms vraag ik me oprecht en vertwijfeld weleens af: waartoe is de SGP in Hendrik-Ido-Ambacht nog op aarde? Welk bestaansrecht heeft ze nog als ze hun belangrijkste principiële punten (tegen voorschrijving van de overheid tot vaccinatie en handhaving van de zondagsrust) door de absolute hang naar de macht laten verwateren tot symboolpolitiek? 

Toverformule(ringen)
Maar enfin, terug naar de formatie... We staan nu dus momenteel in de wachtstand. Verkiezingsbeloften zijn zeker geen beleidsvoorstellen en ik ben benieuwd op welke wijze de SGP-ChristenUnie er (“voor de zomer”) uit komt met de overige partijen. Als ze er overigens ook uitkomen en welke toverformules of -formuleringen er worden gebruikt. 

Ik ben benieuwd met welk nieuw beleid de nieuwe coalitie op dit punt komt! Of kiest de Ambachtse SGP-elite de lijn van de SGP-mannenbroeders aan de overkant van de Noord? De SGP in Alblasserdam stapte namelijk vanwege principiële redenen enige tijd geleden uit de coalitie, omdat de zondagsrust zou worden verstoord.... Ik heb grote waardering en respect voor deze principiële en rechtlijnige opvatting! Ik - en vele politieke buitenstaanders met mijn -  ben vol van verwachting van de politieke bevalling...  Hopelijk is er geen sprake van een stuitligging...  

​