Stem met stijl: ‘De man met de witte das’, lessen voor gekozenen en kiezers
Ja, ik mis het Ambachtse koffertje op de derde dinsdag van september echt! U weet nog wel, de vorige wethouder Financiën, tegenwoordig fervent SGP-kamerlid, had de laatste jaren de gewoonte om de Ambachtse begroting voor het volgend jaar rond Prinsjesdag uit te brengen.
Prinsjesdag: ritueel
Over het ritueel Prinsjesdag wil ik deze keer het inhoudelijk niet over hebben. In het verleden was ik daar jaarlijks bij (soms binnen, meestal buiten). Ik zie het als een ritueel, dat eigenlijk een hoedenparade is, een showvertoning en een evenement voor een fotoshoot van Kamerleden met hun dierbaren..
‘Hiep, hiep’ of ‘hoera’?
Ja, u weet dat ik iets heb met de schrijver Godfried Bomans, die vaak bij de opening van de Staten-Generaal was. “Het mooiste vind ik het driemaal kurkdroog uitgebrachte ‘hoera’ en wel zonder ‘hiep, hiep’ ervoor. De term ‘hiep’ heeft iets vrijpostigs, dat de geboren Oranjeklant dan ook niet uit het keelgat krijgt. Hij voelt instinctief, en hier raken we iets heel teers, dat dit te ver zou gaan. Het ‘hoera’ zelf is eigenlijk ook een grensgeval, maar van het ‘hiep’ geïsoleerd en volstrekt emotieloos, als mededeling verstrekt, valt het nog juist binnen de grenzen van het protocol,” verwoordde Bomans zijn opvatting.
Man met de witte das: spiegel voor politici
En Bomans kon het weten. Hij groeide namelijk op in een gezin, waar protocollen en status belangrijk waren. Bovendien was zijn vader een ‘man van stand’. Zijn vader was ook een aantal jaren Kamerlid. Godfried had niet echt een goede relatie met zijn vader en nam hem in zijn literaire werken wel eens op de korrel. Dat is leuk om te lezen en een goede spiegel voor kandidaat-Kamerleden en -raadsleden (onder andere uit Ambacht…)
Zo schreef hij de “Man met de witte das.” Hij deed dit als voorbereiding van de Kamerverkiezingen die op 28 april 1971 plaatsvonden. Als voorbereiding hierop beschreef hij op humoristische wijze de optredens van zijn vader Jan Bomans, die in 1917 Kamerlid werd van de Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP). Dit slimme kamerlid (ja, die waren er vooral toen), hield in zijn district spreekbeurten. Mag ik u laten meegenieten van passages uit Godfrieds boek.
Jan Bomans
Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_Bomans
Les 1: Trek aandacht bij opkomst in de zaal/podium
Allereerst moet je als kandidaat-Kamerlid en kandidaat-raadslid aandacht weten te trekken bij het publiek en in de media. Denk dan aan de opkomst van deze kandidaat naar de zaal.
Volgens Bomans is het tegenwoordig (lees rond 1970) de gewoonte dat een politiek spreker zich reeds in de zaal bevindt. De bedoeling ervan is “niet op te vallen, men wil de schijn vermijden als zou men zichzelf voor belangrijk houden.” Vroeger was dat beeld anders: “Men schreed zeer laat in een eivolle zaal als een vorst naar binnen. De spreker werd daarbij vooraf gegaan door enige nietige persoonlijkheden, die met een zweterige armbeweging ruim baan maakten en neeg van links naar rechts, af en toe een plakker die zich bijzonder had gemaakt in de wang knijpend of bij de oorlel vattend. Dit alles niet zonder eigendunk”… De spreker vertegenwoordigde op dat moment de 'partij.' "Door hem zo feestelijk mogelijk binnen te halen, verhief men zichzelf of althans de eigen beginselen tot de grootst denkbare hoogte. De manier waarop men zich voortbewoog, was essentieel. Kwam de spreker joviaal zwaaiend binnen, dan 'voelde men dit is mis'. Degenen die zich met neergeslagen ogen 'voorwaarts repten, misten ook hun doel', zo schreef Godfried.
De vader van Godfried deed het aldus: “Een wakker voortstappen door het middenpad, waarbij zijn handen aan de half opgeheven armen snel draaiende bewegingen maakten, die zowel als blij de aanvaarding als nederige afwijzing van de ovatie begrepen worden.” Beelden, die ik vanuit het verleden tijdens en na campagnetijd van (ex-)politici en bestuurders lokaal en nationaal goed kan herinneren.
Les 2: Trek aandacht door het verhaal van offers die je brengt…
Dan de inhoud van zijn toespraak, waarin de toegewijdheid aan de spreker nadrukkelijk aan de orde kwam. “Nadat het applaus hierover verstorven was, gaf mijn vader toe dat men zo’n dag gewoonlijk in zijn gezin doorbracht. Wat ging immers voor? Het geluk van een zevental Haarlemmers die de geliefde kostwinnaar in hun midden zagen, of het welzijn van een geheel district? Het antwoord kon niet twijfelachtig zijn. Hij had, na een bange worsteling gekozen, hij kwam hier rond voor uit, het laatste gekozen. Men kan na zo’n mededeling geen kwaad meer doen en mijn vader wikkelde de avond dan ook moeiteloos af.”
Godfried herinnerde zich nog een voorval, dat hij had gehoord van mevrouw Kortenhorst. “U weet wel: de echtgenote van een vroegere Kamervoorzitter. Het trof haar dat dit kandidaat-Kamerlid tijdens de verkiezingsbijeenkomst in Lisse terloops meldde hij dat op die dag juist jarig was. Maar: …. een week later was deze mevrouw opnieuw in Hillegom onder het gehoor van dit Kamerlid en ze hoorde opnieuw dat hij jarig was. “Mijn vader bleek het zonderlinge besluit genomen te hebben om gedurende maand iedere dag jarig te zijn”, aldus Bomans. Inderdaad, dan kom je in beeld en loop je tegen de mand!
Les 3: trek aandacht door je speciale outfit (witte das of in je hemd?)
Niet alleen bij zijn publiek, maar ook bij de pers probeerde hij opvallend in beeld te komen. 'Hij was', aldus Bomans, 'zo verstandig om zijn toekomstige karikaturisten tegemoet te komen door in een onderdeel van zijn kledij een kleine afwijking aan te brengen. Dit was een witte das. Van zijn vele andere zonderlinge eigenschappen, waaronder die dat hij mijn vader was, sprong deze toch aller eerst in het oog. Hij werd dan ook genoemd: De man met de witte das."
Jan Bomans was een man van het midden: hij had niets met de revolutie-gedachte van de socialist Jelle Troelstra. “Troelstra stond in zijn hemd. Hij wachtte wellicht op de mantel der liefde, die hem bedekken zou, hem en zijn bedrijf. Doch hij had teveel misdaan. Het volk wierp de mantel der liefde over de zwakke schouders en het hermelijn der hooge Landsvrouwe (koningin Wilhelmina) en Troelstra stond verlaten en vergeten door de zijnen.”[1]
Anderzijds voelde Jan Bomans in de jaren twintig, toen veel werd bezuinigd, weinig voor een versterking van de marine in Nederlands-Indië. Het wetvoorstel werd op 26 oktober 1923 in de Tweede Kamerverworpen met 50 tegen 49 stemmen. Naast alle oppositiepartijen stemden ook tien dissidenten van de Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP) tegen. Eén van deze dissidenten was.. jawel Jan Bomans!
Demonstratie tegen de Vlootwet (1923) Bron: Polygoonjournaal
Les kiezer: Bomans schoof naar het midden, u ook?
Hij nam dus duidelijk een middenpositie in: Jan Bomans moest in een roerige politieke periode van zo’n eeuw geleden weinig hebben van de linkse en rechtse flanken in de politiek Nederland. Ik denk dat zo’n middenkoers in de huidige politieke constellatie (gemeentelijk, landelijk en internationaal) ook de beste koers is. Ga dus stemmen, maar niet op een partij uit één van de politieke flanken (uiterst links of uiterst rechts). Ze beloven hun kiezers veel, maar kunnen die beloftes niet realiseren als ze aan de macht komen. Denk aan het asielbeleid, wonen, 'goed bestuur' inkomensbeleid, (jeugd)zorg, aanpak geweld jongeren, zondagsrust/koopzondagen. Overweeg dus op een (christelijke) middenpartij te stemmen, want zo’n partij garandeert in de komende roerige tijd namelijk de meeste daadkracht en stabiliteit! Het experiment-Schoof heeft namelijk laten zien dat regeren met ‘flank-partijen’ een regering was die in zichzelf verdeeld was en weinig doorzettingsmacht toonde. Dit kabinet deed zichzelf de (witte) das om. Het ‘flanken-experiment’ (met als unicum twee keer demissionair) heeft zichzelf dus duidelijk aan flarden geschoten! Terug naar het midden dus, zowel lokaal en nationaal! Wellicht zal er dan ooit een Ambachtse bewindsman uit een middenpartij het koffertje op Prinsjesdag in het midden van de belangstelling aan de Kamervoorzitter aanbieden,. Een voorzitter, die jawel uit een middenpartij komt. En als dan deze verkiezingen dan plaatsvinden in een stelsel met een kiesdrempel van 5% verhoogt dit ongetwijfeld de politiek slagkracht van een kabinet. Maar inderdaad: dan wordt de politiek weer saai, maar wel stabiel! En dat is in een onrustige internationale context met een oorlog op het Europese continent zeker noodzakelijk.
Godfried Bomans, 1961 Godfried Bomans in: Houje aan je woord - 1961 - YouTube
[1]Troelstra's avontuur en de katholieken;
https://www.delpher.nl/nl/boeken/view?coll=boeken&identifier=MMUBVU02:000003879:00030
