Tien jaar samenwerking tussen de Drechtsteden: kom tijd, kom raad(t)

04 maart 2016 door Willem Schneider
Tien jaar samenwerking tussen de Drechtsteden: kom tijd, kom raad(t)

Misschien is het u ontgaan, maar half maart bestaat de huidige samenwerkingsvorm tussen de Drechtstedengemeenten 10 jaar. Dat is een mooie gelegenheid om onder het genot van een borrel  terug te blikken, door het toekomstvenster heen te kijken en een toekomstfoto te maken.

Zoals u weet, was er eerst  samenwerking tussen zeven gemeenten. Door een fusie tussen 's-Gravendeel en Binnenmaas in 2007 verliet 's Gravendeel de Drechtraad. De bestuurlijke regionale brug met de Hoeksche Waard werd daarmee (helaas) opgehaald. Na deze fusie bleef het peloton in de samenwerkingsploeg jarenlang bestaan uit een waarde(n)gemeenschap.

De:(kop?)groep bestond uit de Albasserwaard (Alblasserdam, Papendrecht, en Sliedrecht), een duo uit de Zwijndrechtse Waard (Hendrik-Ido-Ambacht en Zwijndrecht) en natuurlijk Dordrecht.

Maar binnenkort treedt nog een gemeente toe tot het peloton van de Alblasserwaard, namelijk Hardinxveld-Giessendam.

Zoek de grens op
Komt tijd komt raad(t) dus. Want, hoe zal het over 10 jaar met de Drechtraad gaan? Wat zullen de bevoegdheden en met name de territoriale grenzen van de Drechtsteden zijn? Hoe zal de democratische controle van de Drechtraad dan zijn? Vragen die we met de wijsheid van nu niet kunnen beantwoorden. Misschien wel met de wenselijkheid van nu. Komt tijd komt raad(t) zo schreef ik zojuist. Ik wil op deze uitspraak verder inzoomen.  Maar dan naar het verleden. Dan blijf ik maar dicht bij huis en kijk terug naar zo'n honderd jaar geleden, met name naar de begrenzing van de regio's....

Wat wil namelijk het geval? Voor de tijd van de levensbeschouwelijke verzuiling (dus voor 1917) waren in de landelijke politiek de grenzen van de regio's of de districten van (over)leveningsbelang. Tussen 1814 en 1917 kende Nederland verkiezingen voor de Tweede Kamer via een stelsel waarbij een absolute meerderheid nodig was om gekozen te worden. Per district werd gestemd. Hierbij waren de provincies  de kiesdistricten. Per provincie werden meerdere leden gekozen. Dat veranderde na 1849: toen kwamen er diverse kiesdistricten in de provincies.

Liberalen: creëer een extra zetel
Het trekken van grenzen van de districten was destijds een politiek beladen onderwerp. Vanwege de toename van het aantal kiezers moest om de vijf jaar de districtenindeling worden herzien. Dit gebeurde voor het eerst in 1859 en daarna in 1864, 1869 en 1878. Het zo gunstig mogelijk indelen of wijzigen van de grenzen (ook wel "kiesrechtgeografie" genoemd) was in die tijd een soort sport geworden genoemd. Er zijn enkele voorbeelden te noemen: zo werd in 1869 het aantal  afgevaardigden van het district Sneek verhoogd van twee naar drie.

Daarmee verzekerden de liberalen zich van een extra zetel. In 1878 deed hetzelfde zich voor bij het district Goes. Door van Goes een dubbel district te maken, konden de liberalen de extra zetel veroveren. In de districten Dordrecht en Ridderkerk (een soort Drechtstedendistrict) was dat kennelijk niet het geval.

Van variabele naar vaste grenzen
Veranderende grenzen en meer kiezers betekende ook een toename van het aantal Kamerleden: van 1848 68 leden, in 1888 werd het aantal 100. Door deze wijziging kregen de districten/regio's ook vastliggende grenzen. De grenzen van de regio's of districten waren in het verleden dus nogal diffuus en veranderden nogal eens (als het de liberale meerderheid uitkwam). 

De Raadt: Politiek bijklussen
Zo'n eeuw geleden (in 1917) liep het zogenaamde districtenstelsel ten einde. Kamerleden werden volgens dit stelsel gekozen als zij de meerderheid in het district behaalden waar zij zich hadden gekandideerd. Vanaf 1848 kwamen kiesdistricten, onder die van Ridderkerk en Dordrecht. Opvallend is dat je als gekozene meerdere politieke functies tegelijk vervullen. Zo was een destijds bekende regionale bestuurder, Mr. G.A. de Raadt: 

- lid gemeenteraad van Dordrecht, van 25 november 1856 tot 10 oktober 1862.
- lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 25 april 1860 tot 1 oktober 1866 (voor het kiesdistrict Dordrecht)
- Burgemeester van Dordrecht, van 1 oktober 1862 tot 31 december 1883
- lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 19 november 1866 tot 3 januari 1868 (voor het kiesdistrict Dordrecht)
- lid Provinciale Staten van Zuid-Holland, van 5 juli 1870 tot september 1871 (voor het kiesdistrict Ridderkerk)
- lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, van 18 september 1871 tot 31 december 1883 (voor Zuid-Holland)

Als burgemeester "kluste" hij er dus enkele functies bij (Tweede Kamerlid, Lid Provinciale Staten, Eerste Kamerlid). Deze burgemeester was een echte netwerker! Dit kwam ongetwijfeld Dordrecht en omgeving politiek en bestuurlijk gezien ten goede.  

Een naamgenoot was de heer P.J. de Raadt "van Hendrik-Ido-Ambacht". Die schopte het niet zo ver als zijn naamgenoot. Hij deed op 30 november 1848 mee aan de verkiezingen in het district Ridderkerk en  op 27 augustus 1850 in het district Dordrecht. Maar helaas: hij werd niet gekozen.

De Rode Baron uit de ARP
In  1897 werd duidelijk dat Hendrik-Ido-Ambacht onder het district Ridderkerk viel. Uit deze uitslag en daarop volgende uitslagen werd duidelijk dat de stemmers grote voorkeur hadden voor de "rode baron" van de Anti-Revolutionaire Partij (ARP), baron mr. A. Van Baroch van Verwolden. Dat was ook in Hendrik-Ido-Ambacht het geval. Velen zullen deze politicus niet  herinneren, maar aan het einde van de 19e eeuw was hij een populaire politicus in de regio, ook in ons dorp. In de tweede ronde van de verkiezingen versloeg hij op 25 juni 1897 de liberale politicus G.J. Goekoop. De "rode baron", zoals hij ook werd genoemd, zegde in 1898 een jaarlijkse gift van 25 gulden toe aan de eerste christelijke basisschool in ons dorp. De baron had een goede politieke antenne omdat vanuit de Hervormde Dorpskerk (o.l.v. ds. Roskott) een beweging op gang was gekomen om een "ook een school met den Bijbel in deze gemeente te zien herrijzen".  Mede door deze steun liet de rode baron ook in 1901, 1905 en 1909 zijn liberale tegenstander(s) in Ambacht ver achter zich. Pas in 1913 moest hij in ons dorp tijdens de tweede ronde toch bakzeil halen voor de vrijzinnig liberale politicus Drion. Van Baroch werd de Rode Baron genoemd, omdat hij voor uitbreiding van het kiesrecht was. Overigens had hij ook als Kamerlid een bijbaantje: lid van Gedeputeerde Staten in.... Gelderland! 

Terug naar vroeger: kies(t) de Drechtraad
En nu, meer dan een eeuw later de levensbeschouwing in de politiek ook wegvalt, richt men zich steeds meer op de regio's. In deze beweging wordt de regio van de Drechtsteden belangrijker. Of deze regio's ook de Tweede Kamer of de Provinciale Staten in de toekomst zullen kiezen?

Dat is een politieke richting die niet moet worden uitgesloten. De regioraden zullen dan ook rechtstreeks worden gekozen om de democratische legitimiteit te verhogen. Deze discussie in de toekomst zeker komen. De provincie Zuid-Holland neemt blijkbaar hierop een voorschot. De provincie Zuid-Holland bracht namelijk enige tijd geleden de nota "Slimmer Besturen" uit. Daarin werd de vraag gesteld of de het model van de Drechtsteden open staat voor verdere uitbreidingen of een "congruent en compact agglomoratiemodel" is. Dus: een territoriale verbreding of een functionele verdieping? De huidige en toekomstige politici (en kiezers!) mogen het zeggen.

Toekomst en ambities
Over politici gesproken: in het verleden kon je pas in de Tweede Kamer komen als je een  respectabele leeftijd had bereikt (tussen de 20 en 30 jaar), en nu: een jonge (ambitieuze) dame van 16 die deze week achter het spreekgestoelte van de Tweede Kamer staat (zie foto). Komt tijd, komt raad....

Bronnen:
Databank Kiesraad
Parlement en Kiezer

Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.