PvdA uitdaging: kom met een Markante oplossing en zet oudere werkelozen in de markt

"Net als andere werkloze 50 plussers sta ik sinds kort op straat. Als werkloze ben ik geschrokken van de stand van zaken van onze verzorgingsstaat. Uw beleid  treft velen. Het gaat om maatregelen als een versoepeld ontslagrecht, een kortere WW-uitkering, flexibilisering, later met pensioen. Ik solliciteer, netwerk, maar geen werkgever nodig me uit.  Men is beleefd, hoort mijn verhaal aan, leeft mee, geeft me cosmetische tips en gaat over tot de orde van de dag. Zelfs mijn werkcoach bij het UWV is niet hoopvol gestemd. Omdat het mij niet lukt om een baan te pakken te krijgen, maak ik me grote zorgen over mijn financiële toekomst en vermoedelijk anderen met mij. Hoe moet ik tot mijn AOW 15 jaar financieel overleven zonder schulden te maken? "  Een hartenkreet die ik in een vorm van een open brief aan PvdA-minister Asscher (Sociale Zaken) in een krant las. Gaat deze schrijver van werkeloosheid naar de schuldsanering?

Overheid: dubbele rol

Een kreet die mij als oudere werknemer zeer aanspreekt. Zeker als je dit soort ervaringen vanuit je nabijheid verneemt en meemaakt. Want het kan verkeren: een bedrijf als IHC was tot voor kort het paradepaardje in de regio. Dit bedrijf had veel werknemers nodig. Zelfs vanuit het buitenland werd technisch personeel  "geïmporteerd". Maar nu lees ik in de krant dat bij dit bedrijf een reorganisatie op komst is en al gaande zou zijn. Sterker: er gaan vele  werknemers met ontslag! Wat gaat er dan met de oudere werknemers gebeuren? Zowel bij dit soort bedrijven en bij de overheid? Ik noem ook de overheid omdat deze een dubbele rol heeft: enerzijds bestaat bij een brede politieke stroming de wens om de rijksoverheid en de gemeentelijke overheden af te slanken (hetzelfde of meer werk met minder ambtenaren). Anderzijds wil dezelfde overheid voorkomen dat (oudere) werknemers/ambtenaren langdurig in de WW of de bijstand terecht komen. 

Beeld becijferd

 De cijfers van het rekenmeesters in Den Haag (bijv. het CBS) onderschrijven de vrees van de brievenschrijver, die ik citeerde.  Het CBS geeft aan dat in 2014 langdurig werklozen relatief oud zijn. Van de langdurige WW’ers is 80 procent een 45-plusser. De overige 20 procent bestaat uit personen van 25 tot 45 jaar. Ook onder de mensen die een jaar of langer in de bijstand zitten, zijn 45-plussers oververtegenwoordigd.  55-plussers met een WW-uitkering zijn gemiddeld 16 maanden zonder werk, bijna drie keer zo lang als werkzoekenden onder de 55.

Een andere indicatie, dat oudere werkgevers een moeilijke positie op de arbeidsmarkt hebben, is dat bij 45-plussers het aantal werkenden weliswaar steeg, maar minder hard dan bij jongeren. In de eerste maanden van 2015 nam het aantal werkende 45-plussers toe met gemiddeld bijna 2 duizend per maand. Hierbij moet men nog in ogenschouw nemen dat  het aantal mensen tussen 45 en 75 jaar al jaren toeneemt en de groep 25- tot 45-jarigen slinkt.

Het CBS geeft ook aan dat werkloze ouderen er meestal veel langer over doen om aan het werk te komen. Bijna twee op de drie werkloze 45-plussers had in 2014 een verwachte termijn van minimaal een jaar om een baan te vinden. Zoals aangeven, is dat bij de 55-plussers 16 maanden. Daar komt nog bij dat door de afschaffing van vervroegde uittredingsregelingen en de verhoging van de AOW-pensioenleeftijd ouderen zonder baan langer dan enkele jaren geleden op zoek blijven naar werk en beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt.

Oplossingen overheid onvoldoende

Interessant is te weten hoe deze overheden uit de door de landelijke politiek gecreëerde spagaat wil komen. Vorig jaar meldde minister Asscher nog dat flexwerkers in vaste dienst zouden komen, maar bij de dienst DUO van het ministerie van Onderwijs denken ze daar anders over. DUO ontslaat juist de medewerkers die op de pay-roll staan. De provincie Zeeland bedacht een andere oplossing door provinciale ambtenaren van 57 jaar of ouder verplicht naar huis te sturen. 

Bij dit neoliberale kabinet is de marktwerking een van de fundamenten van het arbeidsmarktbeleid. Maar als je de marktwerking op de werkloze 55 plussers toepast, dan kweek je een arbeidsreservoir met werklozen met weinig kansen in de toekomst. Het vroegere PvdA-Kamerlid(!) Mariëtte Kramer vat het dilemma als volgt samen: “Zolang werkgevers ouderen in dienst hebben, zijn ze top­tevreden, maar zodra ze ontslagen zijn, nemen ze hen niet meer aan.”  Daarom ben ik benieuwd hoe het kabinet dit probleem gaat oplossen.

PvdA-minister Asscher kwam met concrete maatregelen om werkgevers te stimuleren werkloze ouderen in dienst te nemen. Te denken viel aan proefplaatsingen en de premiekorting voor oudere uitkeringsgerechtigden. Het kabinet ondersteunt de ouderen bij het vinden van een baan via het ‘Actieplan 50plus werkt’. Twee voorstaande PvdA-economen Willem Vermeend en Rick van der Ploeg gaven enige tijd geleden in de Telegraaf aan dat dit soort maatregelen onvoldoende helpt.  Ze kwamen met twee voorstellen:

1. Werkgevers die 45-plussers met een WW-uitkering aannemen, hoeven over het salaris van deze werknemers gedurende een jaar geen werkgeverslasten af te dragen. Het tweede jaar worden deze lasten gehalveerd. Daarna geldt weer de bestaande afdrachtregeling. Na 2 jaar hebben de werknemers voldoende tijd gehad om te bewijzen dat ze waardevol voor het bedrijf zijn om ook zonder deze regeling hun baan te behouden of na deze periode de kans op een andere werkkring te vergroten.
2. Daarnaast zou uitkeringsinstantie UWV in samenwerking met smartindustry.nl in het gehele land ict-opleidingen moeten starten speciaal voor 45-plussers met een uitkering. Een voorbeeld daarvan is de opleiding die binnenkort in Maastricht van start gaat. Wie deze opleiding met goed gevolg heeft afgerond, mag er op rekenen dat de kans op een baan aanzienlijk is toegenomen.

Ook dan blijft de vraag blijft bestaan of er voldoende werk op de arbeidsmarkt is, zeker aan de onderkant van de arbeidsmarkt (zie de Participatiewet). Zo zijn de wachtlijsten als gevolg van de stop van de instroom bij de sociale werkvoorziening nog lang niet weggewerkt. 

Beeld werkgevers

Fundamenteel zijn tevens de beelden die werkgevers van oudere werkelozen en werknemers hebben. Uit onderzoek blijkt dat oudere werknemers minder vaak ziek zijn dan hun jongere collega's. Ouderen zijn opmerkelijk vaak nul-verzuimers  en het verzuim bij ouderen neemt vanaf hun 55ste zelfs af. Ook blijven de meeste ouderen tot op hoge leeftijd gezond. Dat ouderen er gemiddeld lichamelijk op achteruitgaan is toe te schrijven aan slechts een kleine groep die sterk achteruit gaat. Als er al lichamelijke beperkingen komen, compenseert de werkende 55-plussers deze opvallend goed, zo blijkt uit TNO-onderzoek.

Het beeld bij werkgevers is vaak dat ouderen minder flexibel zijn, terwijl het UWV juist merkt dat hun flexibiliteit zeer groot is. Ouderen brengen daarnaast een hoop kennis, levenservaring en loyaliteit naar de werkgever mee. Kortom: "Ouderen vinden hun werk leuk en hebben er plezier in," zo las ik. "Ze barsten van de ervaring en zijn hun werkgever trouw, een geweldig arbeidsethos".

Oplossingen Drechtsteden

Hoe wordt de werkeloosheid bij ouderen regionaal aangepakt? De 6 Drechtsteden hebben een UITVOERINGSPROGRAMMA DRECHTSTEDEN WERKT opgesteld met de ambitieuze titel  KANSEN ZIEN EN KANSEN GRIJPEN. Ik zie wel in dit programma wel veel aandacht voor de jeugdwerkeloosheid, maar minder zichtbare aandacht voor de bestrijding van de werkeloosheid voor de ouderen.  Positief is daarom dat als aanvulling op dit programma op lokaal niveau de gemeentebesturen van Alblasserdam  ("Beleid voor 50+ incl. proeftuin") en Sliedrecht (" Lokale initiatieven oudere werklozen") expliciet aandacht besteden aan deze groep. En goed voorbeeld doet volgen!

Beeld schuldsanering

Lange tijd in de WW en de bijstand betekent ook dat men in de schuldsanering of Schuldhulpverlening terechtkomt. De vrees van de brievenschrijver is daarom zeer terecht. Na 16 maanden WW ga je immers al aardig richting bijstand... Over de gehele linie is een daling te zien van het aantal mensen dat een schuldsaneringtraject ingaat. Het aantal toelatingen liep in 2014 voor het derde jaar op een rij terug. Maar relatief meer 45-plussers moesten hun toevlucht nemen tot deze regeling. Volgens het CBS hebben veel mensen in deze leeftijdsgroep het moeilijk. De werkloosheid stijgt er nog steeds en een aanzienlijk deel van de langdurig werklozen valt bovendien binnen deze groep.

Een andere oorzaak is dat scheiden en/of een terugval in inkomsten voor deze groep vaker de reden is waarom zij in de schuldsanering terecht komen. De categorie 45 plus heeft daar verhoudingsgewijs meer mee te maken dan de jongere groepen. Onlangs werd bekend dat het reeds moeilijker wordt om gebruik te maken van de gemeentelijke schuldhulpverlening. De criteria voor de toelating tot deze hulpverlening zijn immers flink aangescherpt. En dat geldt ook voor de drechtsteden. Zie de nota over de regionale hulpverlening in de drechtsteden. In juli 2016 komt een nieuwe nota, en hopelijk komen dan ook de resultaten van het beleid naar voren.

Terug naar Asscher.  Wat gaat Asscher doen? Met welke sociale en effectieve maatregelen komt hij? Geeft hij de eer aan Mark (Rutte) door meer marktwerking of Mark(eert) hij het vroegere sociaal-democratische standpunt namelijk door op te komen voor de zwakkeren op de arbeidsmarkt? Positief  dat hij de oplossing van de Haagse rekenmeesters afwijst. Een kortere  tijdsduur van de WW helpt immers niet. Dat leidt tot allerlei maatschappelijke bij-effecten. We zullen het de komende kabinetsperiode (nog) gaan meemaken! Ik wacht op een Mark-ante oplossing in een open brief!!