Van een dominee, een welgedaan heerschap en twee kaartspelers

08 augustus 2018 door Willem Schneider

“Wethouders scoren, raadsleden knikkebollen”. Deze verrassende uitspraak las ik recent in een krant van een welbespraakte predikant. De context kan ik u schetsen: die komt erop neer dat wethouders graag (ook in kleine dorpen) toeristen willen trekken. Ook bijv. in Giethoorn… Wethouders willen dat omdat de economie zo wordt gestimuleerd, en de raadsleden vinden dat, verblind door de voorgeschotelde successen of overmand door de slaap, wel goed.

Ja, toegegeven in Ambacht is niet veel toerisme. Aan het begin van deze eeuw werd nog gedacht aan de bouw van de Floriade in de Drechtsteden, maar toen was de gemeenteraad wakker genoeg om “nee” te zeggen.  Dit evenement zou veel toeristenbezoeken opleveren. Opvallend is dat een predikant bovengenoemde uitspraak doet. Natuurlijk: het is “stille tijd” in de plaatselijke politiek en in journalistenland. Daarom komen in de kranten allerlei opmerkelijke artikelen bovendrijven, die emoties en betrokkenheid bij de lezer oproepen.

Dat is nu, maar dat was vroeger ook zo. Daarom wil ik u deelgenoot maken van enkele interessante krantenartikelen van ongeveer 100 jaar geleden. Interessant omdat ze gaan over gebeurtenissen die de krantenredacties nu niet meer zullen beschrijven. Hoofdrolspeler in deze artikelen is….. een Ambachtse predikant, die zelfs bij de rechtspraak werd betrokken.

Rechtszaken: Predikant en Ouderling.
Voor de rechtbank te Dordrecht moest verschijnen de 59-jarige vlasboer Johannes N., te Hendrik-Ido-Ambacht, beschuldigd dat hij, ouderling bij de Ned. Herv. Gemeente te H.-I.-Ambacht, op 14 October j.l . aldaar opzettelijk den heer Franciscus Cornelis Willekes, predikant bij de Ned. Herv. Gemeente aldaar, beleedigend had toegevoegd: „Je hebt ons misleid, je bent van den honger hier gekomen."

Deze woorden zouden geuit zijn toen beklaagde met Simon De Waard in de woning van de predikant zich hadden bevonden om te verzoeken of deze een kerkeraadsvergadering zou willen beleggen, om te spreken over de verwarring, die in de gemeente heerschte. Beklaagde liet verstek gaan.

Als getuigen werden gehoord ds. Willekes, die zich door de geuite woorden beleedigd gevoelde en de heer De Waard, die de woorden had gehoord. Eisch: 10 gulden boete of 10 dagen hechtenis.

Bron: Rotterdamsch Nieuwsblad 02-12-1913

De achtergrond van deze uitspraak wil ik u besparen, maar dat heeft te maken met de preken van deze predikant. Niet alleen dogmatisch, maar hij ook kreeg op politiek gebied nogal wat kritiek van zijn kerkelijke achterban. Deze achterban zat dus niet te slapen, maar de predikant gaf openlijk in een seculiere krant zijn reactie, zoals u hieronder kunt lezen.

Bron: Het nieuws van den dag : kleine courant 21-10-1913

Op welke partij hij  in 1918 na de invoering van het stelsel van evenredige vertegenwoordiging stemde, is voor de buitenstaander niet geheel duidelijk. Het was in elk geval geen SGP of ARP. Beide partijen hadden immers een antithetisch uitganspunt. Misschien de Christelijk Historische Unie. Maar als u de christelijke, politieke geschiedenis goed kent, weet u dat mr. Dr. Van Laar Kamerlid van 1918 tot 1922 is geweest van de Christelijk-Sociale Partij. Ze was tegen samenwerking tussen ARP, CHU en de KVP (rooms-katholieken). Daarnaast was zij voorstander van winstdeling voor arbeiders. In november 1912 werd een programma vastgesteld, waarin onder meer de bevoorrechte positie van de Hervormde Kerk en die van het Christelijk onderwijs werd benadrukt, en ook het vrouwenstemrecht werd gepropageerd.De CSP was hiermee een vooruitstrevende partij: de ARP en zeker de SGP waren hier nog lang niet aan toe.

 In juli 1918 kreeg de CSP voor de Kamerverkiezingen in Ambacht slechts twee stemmen…. (één minder overigens dan de SGP… SGP kreeg toen 3 stemmen.... )

Ten slotte 'ter leringhe ende vermaeck' nog een opmerkelijk krantenartikel uit 1910, met in de hoofdrol opnieuw een Ambachtse predikant.

- Rechtszaken: Van een dominee en twee kaartspelers

Een welgedaan heerschap uit Rotterdam, volgens zijn opgave (handelaar in goud en diamanten) nam plaats in het beklaagdenbankje der Rechtbank te Haarlem. Hij was in hooger beroep gekomen van een vonnis van het kantongerecht, waarbij hij was veroordeeld tot een geldboete van 15 gulden, wegens reizen in dien trein van Rotterdam, terwijl hij niet was voorzien van een geldig plaatsbewijs. Wel was hij in het bezit van een tienrittenboekje, maar de coupon was niet geknipt. Vroeger had, blijkens de stukken, de man verklaard, dat hij, omdat er weinig tijd over was, te Rotterdam, aan het station D.P. door het bagagelokaal naar het perron was gegaan, maar nu beweerde hij, nooit zooiets gezegd te hebben. Hij was op de gewone manier de controle gepasseerd, maar waarschijnlijk had de tang van den controleur niet geknipt, een euvel, dat volgens den man wel meer voorkomt. 

Als getuige was gedagvaard een predikant uit Hendrik-Ido-Ambacht, die in hetzelfde compartiment had gezeten als de beklaagde, en door hem en een paar anderen was uitgenoodigd een kaartje te leggen.

Bij het vertrek van den trein had een der reizigers met den zakdoek .gewuifd, en toevallig (?) was hem toen een spel kaarten uit den zak gevallen. Dit gaf aanleiding tot de invitatie aan den predikant een kaartje te leggen. Deze was daarvan niet gediend, en beweerde de kaarten niet eens te kennen. Een poging hem te bewegen een kaart te raden uit eenige omgekeerd gelegde kaarten gelukte ook niet. Toen hebben de heeren hun reisgezel gehinderd door hem vriendschappelijk (?) op de knieën te slaan, en te probeeren hem het spel kaarten als souvenir aan het gezelschap in den zak te stoppen.

De predikant had er toen genoeg van en heeft aan de noodrem getrokken. Het gevolg hiervan was, dat tegen den beklaagde proces-verbaal werd opgemaakt, wegens het zich in den trein bevinden zonder geldig plaatsbewijs. De subs.-officier eischte, dat de boete zou verhoogd worden tot 50 gulden. De beklaagde verklaarde, dat een groote leugen is, dat hij een kwartjesvinder zou zijn. Bij de hoofdcommissarissen van politie te Rotterdam, Den Haag en Amsterdam kan naar hem worden geïnformeerd.

Er had een dominee aan de noodrem, getrokken en nu moeten er een paar zondebokken gevonden worden, en daarvan was beklaagde er een. Dat was de heele zaak. De beklaagde verklaarde met een veroordeelend vonnis niet tevreden te zullen zijn en dat, zoo noodig, de Hooge Raad wel zou uitmaken, of hij zoo’n hooge geldboete hebben moest of niet.

Bron: Rotterdamsch nieuwsblad 17-01-1910

Of nu de Ambachtse dominee uit 1910 dezelfde was als die in 1913, vermeldde het RD (Rotterdamsch Nieuwsblad) niet…. De Ambachtse dominee was in elk geval in beide gevallen principieel en origineel in zijn handelen! Of beklaagde zijn zaak tot bij de Hoge Raad heeft uitgevochten, heb ik niet kunnen terugvinden…. De predikant toonde ook principiële daadkracht, welke predikant of bestuurlijk ingestelde wethouder of minister of christelijk geinspireerde coalitiepartner in de regering doet hem dit in deze tijd nog na? Wie trekt er nog aan de noodrem bij principiële ontsporingen? Denk aan bijvoorbeeld de afschaffing van de ... dividendbelasting of aan een ruimer kinderpardon. 

Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.