Raadslid: Van bestuurder naar controleur
De vakantie zit er weer op. De meeste lezers zijn weer begonnen met hun werk. Ook de politieke wereld ontwaakt uit haar zomerslaap. Den Haag wordt weer wakker en de raadsleden van Ambacht zijn weer begonnen. In het komende vergaderjaar staat veel te gebeuren. Op het gebied van Welzijn komt meer duidelijkheid over de privatisering van het Ambachtse zwembad. Verder wordt gestart met de samenwerking en afstemming in de regio Drechtsteden tussen de zwembaden als het gaat om de tarieven, het personeel en de inkoop van middelen. Natuurlijk zijn we bij Welzijn benieuwd naar de voortgang van de bouw van het Multifunctionele Jongerencentrum. De raadsverkiezingen zijn in het voorjaar 2002 en het college heeft toegezegd dat het gebouw voor deze verkiezingen er zal staan. Wie weet!
Over raadsverkiezingen gesproken, in de Tweede Kamer is momenteel een discussie aan de gang over het standpunt van het rapport-Elzinga. Zoals bekend heeft dit rapport een aantal aanbevelingen gedaan om de belangstelling van de bevolking voor de lokale politiek te laten toenemen. De regering kan zich goed vinden in het standpunt van Elzinga dat de lokale politiek onzichtbaar is. "Gemeentepolitiek moet ergens over gaan. Gemeenten moeten meer zijn dan de uitvoeringsloketten van de centrale overheid". Eén van de weinige niet-ambtelijke zinnen in het standpunt van de regering, die aan duidelijkheid niets te wensen over laten. Als de regering dit echt meent zal ze ook de grenzen van de autonomie, die gemeenten hebben, niet moeten via wetgeving inperken. Gemeentelijke autonomie betekent dat de rijksoverheid gemeente-besturen de vrijheid geven om hun beleid op de cultuur van de lokale bevolking aan te kunnen sluiten. Als dat niet gebeurt, dan zal de herkenbaarheid van het lokale beleid bij de bevolking nog minder worden.
Als het aan de regering ligt, komt er een scheiding tussen het college van B&W en de raad. Momenteel is zo dat de gemeenteraad het hoofd van de gemeente is. B&W maken daar deel van uit. Volgens Elzinga en de regering wordt het bestuur hierdoor voor de bevolking ondoorzichtig: onduidelijk is wie voor wat verantwoordelijk is. Er komt dus een andere rolverdeling: B&W zijn een apart orgaan, de gemeenteraad ook. Het wordt net zo als bij de Tweede Kamer: het kabinet regeert, de Kamer controleert. De ministers en dus ook de wethouders zijn geen volksvertegenwoordigers meer. Men kan geen raadslid én wethouder tegelijk meer zijn. In ambtelijke termen: er vindt een dualisering, een ontvlechting van bevoegdheden plaats. De kans is dus aanwezig dat er in Ambacht wethouders komen, die niet door de kiezers zijn gekozen. Te kiezen voor deze constructie heeft ook het gevaar in zich dat "de burger" zich niet verwant voelt met het beleid. Anders gezegd: een gebrek aan democratische legitimiteit dreigt, terwijl volgens de regering het juist de bedoeling was om dit te voorkomen.
De regering vindt verder de gemeenteraad zich verder moet toeleggen op controle. Zoals de Tweede Kamer moet de controlerende functie van de raad worden versterkt. Dit moet er zelfs op uitmonden dat de raad over een lokale Rekenkamer kan beschikken. In de Ambachtse raad lijken er meer weinig raadsleden voor zo'n Rekenkamer te voelen. Als overigens de controlefunctie van de raad wordt vergroot, zullen de Ambachtse raadsleden ongetwijfeld meer gebruik gaan maken van hun vragenrecht. Wellicht kan dan tijdens de commissie- en raadsvergadering een agendapunt "Vragenuurtje" worden opgevoerd.
Verder is meer opheldering nodig over het punt ambtelijke bijstand. In hoeverre kunnen raadsleden nog gebruik maken van ambtenaren als zij informatie willen? En in hoeverre komen er veranderingen in de monopoliepositie van kennis en informatievoorziening van de (Ambachtste) ambtenaren aan raadsleden?
Het is natuurlijk onmogelijk om het hele rapport rapport-Elzinga in kort bestek te becommentariëren. Duidelijk is wel dat we een boeiende tijd tegemoet gaan. Niet alleen op het gebied van de dualisering van de bevoegheden in de raad maar ook op het gebied van de gemeentelijke herindelingen. De afgelopen jaren is het tempo waarmee gemeenten verdwijnen fors. In 1980 waren er zo'n 900, per 1 januari 2001 zijn er zo'n 500 over. De vraag is natuurlijk hoe het in Zuid-Holland zal gaan. Bekend is dat de huidige commissaris J. Franssen een voorstander is van herindeling. Toch heeft het college van GS tot nu toe gemeend om onze gemeente zelfstandig te laten. Hopelijk zal in het najaar dit het definitieve standpunt van de provincie worden, zodat het woord aan het hoogste controlerende orgaan, de Tweede Kamer, is.
Willem Schneider
